Οικονομία και Ηθική

[KOSTAS GIAVASOGLOU]

Οικονομία και Ηθική
Λέμε ότι η οικονομική κρίση ξεκίνησε πρωτίστως ως ηθική κρίση, ως κρίση αξιών, ως κρίση του αξιοκρατικού οικοδομήματος. Θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει για πνευματική κρίση.
Όμως τι είναι ηθική; Η ηθική προέρχεται από το έθος- τον εθισμό- την μόνιμη και σταθερή τάση προς το καλό. Την συμπεριφορά εκείνη η οποία όχι μόνο δεν βλάπτει τους άλλους ανθρώπους, αλλά και προάγει την ευημερία τους μέσα από κοινά αποδεκτούς κανόνες. Είναι η προσπάθεια εφαρμογής κανόνων για την ρύθμιση του κοινού μας βίου.
Η οικονομία έχει κανόνες ή νόμους, οι νόμοι αυτοί δεν διαφέρουν από τους φυσικούς και ουδεμία σχέση έχουν με την ηθική.
Οι νόμοι της οικονομίας είναι ένα σύνολο κανόνων και θεσμών που αφορούν την παραγωγή και την ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών.
Είναι απολύτως παραδεδεγμένο ότι η συμπεριφορά του ατόμου σε μια ορθολογική βάση οδηγείται προς την επίτευξη του ατομικού του συμφέροντος μέσα από πρακτικές κανόνων της λογικής και της δεοντολογίας.
Ετσι το άτομο πράττει με τέτοιο τρόπο ώστε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη από την ικανοποίηση των επιθυμιών του.
Η συμπεριφορά αυτή είναι απόλυτα λογική και υπακούει σε ένα σύστημα πλήρους σεβασμού των δικαιωμάτων των άλλων ανθρώπων. Είναι οι ηθικές αξίες οι οποίες παρεμβάλλονται μεταξύ του ατόμου και του κοινωνικού συνόλου και πρέπει να είναι απολύτως σεβαστές.
Μόνο έτσι το άτομο προοδεύει ως μέλος του κοινωνικού συνόλου γιατί η πρόοδος και η ευημερία του ατόμου συναρτάται με τη πρόοδο και την ευημερία του κοινωνικού συνόλου.
Με τον τρόπο αυτό το άτομο προάγει τα ατομικό του συμφέρον μέσα από την προαγωγή του κοινωνικού συμφέροντος. Και αντίστροφα, η προαγωγή του κοινωνικού συμφέροντος έχει ως αποτέλεσμα και την προαγωγή του ατομικού συμφέροντος σε μία ορθά δομημένη κοινωνία.
Έτσι το άτομο μπορεί να προχωρήσει στην άσκηση των δικαιωμάτων του που απορρέουν από τους κανόνες της ισότητας που θεσπίζονται στο σύνταγμα. Όλα αυτά βέβαια σε μια κοινωνία δικαίου όπου οι πολίτες γνωρίζουν ότι η άσκηση του δικαιώματος τους είναι εφικτή μέχρι του σημείου όπου αρχίζει η άσκηση του δικαιώματος του ετέρου.
Στην πραγματικότητα όμως δημιουργούνται σοβαρές στρεβλώσεις στο σύστημα δεδομένου ότι το άτομο δεν είναι επαρκώς κοινωνικοποιημένο και πρέπει να εξαναγκασθεί από κανόνες δικαίου οι οποίοι θα νέμουν-κατανέμουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μεταξύ των ατόμων.
Οι κανόνες αυτοί δικαίου υπακούουν στις επιταγές της ηθικής.
Ενώ η οικονομία ουδεμία σχέση έχει με την ηθική, η ηθική ρυθμίζει τους κανόνες λειτουργίας της . Αυτό αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση.
Ο σκοπός της οικονομίας είναι ολότελα διαφορετικός από τον σκοπό της ηθικής. Ο σκοπός της ηθικής είναι να δημιουργήσει ένα πλέγμα κανόνων τους οποίους οι πάντες πρέπει να σέβονται. Οι κανόνες αυτοί θα προέρχονται από μια μακρά ενάσκηση ομοιόμορφης συμπεριφοράς η οποία δημιουργεί αρμονία στην ζωή του κοινωνικού συνόλου. Όπως λέει ο Imanuel Kant ηθική είναι η συμπεριφορά αυτή που αν γινόταν ηθικός νόμος για όλη την ανθρωπότητα θα είχε θετικά αποτελέσματα.( Η συμπεριφορά σου να υπακούνε σε ένα γνώμονα ο οποίος να μπορεί να ισχύει ως καθολικός νόμος). Πρέπει η ενάρετη πράξη να είναι αυτοσκοπός και να μη αφορμάται από κάποια επιθυμία ή διαφορετική πρόθεση. Η ηθική δεν είναι δόγμα που καθορίζει πώς να γίνουμε ευτυχισμένοι, αλλά πώς να είμαστε άξιοι να γίνουμε ευτυχισμένοι. Η ηθική μπαίνει στη σφαίρα του καθολικού νόμου και η συναισθηματική της διάσταση μένει έτσι σε χαμηλότερο επίπεδο. Για τον Αριστοτέλη η ηθική είναι μια επιστήμη συνυφασμένη με την αρετή. Η αρετή είναι βαθιά ριζωμένη συνήθεια. Γνώρισμα του χαρακτήρα προδιάθεση της ψυχής. Δεν γεννιόμαστε ενάρετοι, μάλιστα οφείλουμε να καλλιεργήσουμε την αρετή μέσω της εξάσκησης και της ανατροφής. Η εκπαίδευση είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Μόνο έτσι θα μπορέσει να λειτουργήσει η κοινωνία και μόνο έτσι θα μπορέσει να γίνει καλύτερη.
Ο σκοπός της οικονομίας είναι να καταφέρει να συντηρήσει την κοινωνία ορίζοντας κανόνες για την παραγωγή, την διακίνηση την απόκτηση, και την διανομή των αγαθών.
Οι κανόνες της ηθικής λοιπόν είναι ευρύτεροι των κανόνων της οικονομίας και επάνω σε αυτούς στηρίζονται οι νόμοι που διέπουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.
Για να είναι σεβαστοί οι νόμοι, θα πρέπει αυτοί να στηρίζονται επάνω στους κανόνες την ηθικής και την έννοια του δικαίου και τη ισότητας.
Είναι αυτό ακριβώς που δίνει το δικαίωμα και την δύναμη στην κρατική εξουσία να αξιώσει την υποχρεωτική εφαρμογή των νόμων. Αυτό είναι το περί δικαίου συναίσθημα το οποίον ικανοποιείται από την εφαρμογή των νόμων.
Ολοι οι πολίτες θέλουν να εφαρμόζουν τους δίκαιους νόμους οι οποίοι προάγουν την ευημερία.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ισότητα και η δικαιοσύνη.
Ενίοτε όμως, δημιουργείται θεσμική εκτροπή από το περί δικαίου συναίσθημα και τους ηθικούς κανόνες συμπεριφοράς. Αυτό συμβαίνει από εκτελεστικές εξουσίες οι οποίες έχουν περιβληθεί τον λαϊκό μανδύα του δημαγωγού και ποδηγετούν τα πλήθη. Είναι η περίπτωση της οχλοκρατίας, είναι η περίπτωση του μαύρου ή του κόκκινου φασισμού. Του εθνικοσοσιαλισμού και του κομμουνισμού της δικτατορίας του προλεταριάτου. Τα σοβιέτ και οι λαϊκές επιτροπές που ελέγχονται από τα κυβερνώντα κόμματα εξουσίας, ο εθνικοσοσιαλισμός που ελέγχει την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία.
Στην περίπτωση αυτή ελέγχεται το κατά πόσον ο απλός πολίτης είναι υποχρεωμένος να υπακούσει στους νόμους και τις διαταγές των καθεστώτων αυτών όταν οδηγούν κράτη και κοινωνίες σε αποδιοργάνωση και καταστροφή, και πλήρη απαξίωση κάθε έννοιας δικαίου και ηθικής και εν τέλει στην διάλυση της κοινωνίας.
Στο σύνταγμα της Ελλάδος έχει τεθεί ακροτελεύτιο άθρο το οποίο ορίζει ότι το σύνταγμα αφιερούται στον πατριωτισμό των Ελλήνων οι οποίοι δικαιούνται, αλλά και υποχρεούνται να το προστατεύσουν και αντιταχθούν σε πάσα απόπειρα κατάλυσής του.
Αρα και ο πολίτης ή στρατιωτικός, και εν γένει πας τις τελών εις σχέσιν ιεραρχίας που διατάσσεται από ιεραρχίες να εκτελέσει πράξεις αντίθετες σε κάθε έννοια δικαίου και ηθικής είναι υποχρεωμένος να μη υπακούσει.
Το ερώτημα όμως είναι το εξής: Είναι δυνατόν να αξιώσουμε από τον πολίτη να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να διακρίνει τον άδικο χαρακτήρα και να αρνηθεί να εκτελέσει με κίνδυνο της ίδιας του της ζωής;
Εδώ τίθενται δύο ηθικά ερωτήματα: 1. Όταν διατάσσεται κάποιος να εκτελέσει εντολές από μια εξουσία δομημένη επάνω στην λαϊκή κυριαρχία και η οποία νομίμως ζητάει την εκτέλεση παρανόμων πράξεων. 2 το τεράστιο ρεύμα στο οποίο αν πάει αντίθετα κάποιος που έστω μπορεί να διακρίνει το άδικο, αν αρνηθεί τότε κινδυνεύει να εκτελεσθεί ως προδότης και η οικογένειά του να φέρει το στίγμα της οικογένειας του προδότης.
Πόσα μπορεί να ζητήσουμε από τον πολίτη ;μέχρι ποίου σημείου να φθάσει; Οι στρατιώτες και αξιωματικοί της Γερμανίας του Χίτλερ ήταν υποχρεωμένοι να εκτελέσουν διαταγές και μάλιστα εάν δεν τις εκτελούσαν διέτρεχε τον κίνδυνο και η ίδια η χώρα να καταστραφεί διότι επρόκειτο για ένα σύστημα το οποίο λειτουργούσε με αυτόν τον τρόπο. Όταν εκτελούσαν τις διαταγές αυτές ήσαν πεπεισμένοι ότι επρόκειτο για το καλό της χώρας τους.
Αλλού λοιπόν υπάρχει το πρόβλημα και αυτό εστιάζεται στην περίοδο που προηγήθηκε της εγκαθίδρυσης των καθεστώτων αυτών.
Κατά κανόνα πρόκειται για περιόδους όπου υπήρχε οικονομική κρίση η οποία δημιούργησε ανισότητα και αδικία. Υπήρξε ως επί το πλείστον φαυλότης, διαφθορά, ανικανότης, αναξιοκρατία. Πτώση των αξιών και των θεσμών. H δημοκρατία δεν λειτούργησε ορθά και υπήρξαν σοβαρές στρεβλώσεις. Δημιουργήθηκαν συμφέροντα και κομματικές πελατείες και συντεχνιακές αντιλήψεις, και δημιουργήθηκε μια κατάσταση όπου κάποιοι ήσαν πιο ίσοι από τους ίσους. Δημιουργήθηκε αδικία και οι θεσμοί απέτυχαν να προστατεύσουν το σύστημα. Κάποιοι λυμαίνονταν τον πλούτο και ο πολύς λαός είτε στερούνταν, είτε του δίνανε κάποια κόκκαλα για να μη διαμαρτύρεται. Υπήρξε μια δημαγωγία η οποία από τα ΜΜΕ και του πολιτικούς παράσυρε τον κόσμο.
Όταν υπάρχει αρκετή πίτα τότε οι έχοντες τα μέσα και την δύναμη παίρνουν το μεγαλύτερο μέρος αυτής, όμως αφήνουν και κάτι για τους υπόλοιπους για να μη ξεσηκωθούν. Όταν η πίτα δεν επαρκεί, τότε υπάρχει πείνα και ο λαός ξεσηκώνεται και ζητάει ψωμί και δικαιοσύνη.
Όλα αυτά τα προβλήματα δημιουργήθηκαν λόγω του ότι οι κανόνες και οι θεσμοί απέτυχαν να προστατεύσουν την δημοκρατία και την οικονομία.
Είναι ορθό οι ηθικοί νόμοι να επεμβαίνουν στους νόμους της οικονομίας;
θα πρέπει να αναρωτηθούμε όμως το κατά πόσο οι ηθικοί νόμοι μπορούν να επέμβουν στους νόμους της οικονομίας οι οποίοι έχουν κάτι από τους φυσικούς νόμους. Οι φυσικοί νόμοι δεν υπακούουν στους κανόνες της ηθικής. Εάν το θεωρήσουμε από αυτήν την σκοπιά, τότε ουδεμία επίδραση μπορούν να έχουν οι ηθικοί νόμοι στους νόμους της οικονομίας. Με λίγα λόγια, για να λειτουργήσει σωστά η οικονομία μέσα στα πλαίσια της μαθηματικής ροής των καταστάσεων αυτής, θα πρέπει να αφεθεί τελείως ελεύθερη.
Υπό την έννοια αυτή, η πολιτεία δεν θα έπρεπε να επέμβει στην διάσωση πχ των αμερικανικών τραπεζών και να τις άφηνε όσες δεν μπορούσαν να επιβιώσουν, να χρεοκοπήσουν και να κλείσουν, και οι μέτοχοι και οι καταθέτες και οι επενδυτές, να χάσουν τα λεφτά τους και τις επενδύσεις τους.
Η γιγάντωση του πιστωτικού συστήματος που δημιουργήθηκε από την υπερβολική μόχλευση ως απότοκος της απληστίας για περισσότερα μπόνους των τραπεζιτών, αλλά και κερδών των πελατών, τους οποίους εξαπατούσαν με τις δήθεν εγγυημένες επενδύσεις με τρελές αποδόσεις είχε ως συνέπεια το σκάσιμο της φούσκας αρχικά των Subrimes των δανείων μειωμένης εξασφάλισης που ήταν ενυπόθηκα και είχαν δοθεί στην εποχή της φούσκας των ακινήτων και είχαν τιτλοποιηθεί και είχαν δοθεί σε επενδυτικά φουντς έναντι ομολόγων τα οποία αλλοίωναν τους ισολογισμούς των τραπεζών εμφανιζόμενα ως μετρητά, κάνοντάς τις μετοχές τους πιο ελκυστικές λόγω της ασφάλειας αλλά και της μόχλευσης που δημιουργούσε μεγάλες αποδόσεις ιδίων κεφαλαίων.
Τι έχουμε εδώ; 1. Απληστία για κέρδη τραπεζιτών, 2. Απληστία για κέρδη πελατών. 3. Στοιχεία εξαπάτησης των πρώτων προς τους δεύτερους λόγω του ότι δεν ανέλυσαν επαρκώς το ρίσκο της επένδυσης στη σχέση κινδύνου-απόδοσης. Και αυτό, γιατί 1. πίστευαν ότι το πράμα θα εξελιχθεί ομαλά λόγω του ότι θα έρχονταν συνέχεια και νέοι επενδυτές και θα κάλυπταν τα κενά των ενεργητικών που δημιουργούνταν. 2. Η θεωρία του, ας βγάλω ότι μπορώ εγώ πιο γρήγορα και μετά θα έχω τόσο πολλά που και να σκάσει το πράμα εγώ θα μπορώ να ζήσω πλουσιοπάροχα χωρίς να εργάζομαι.
Εδώ λοιπόν υπάρχει ηθικό θέμα, από τη μια οι τραπεζίτες με την απληστία τους για μεγιστοποίηση της απόδοσης των κεφαλαίων τους ώστε να βγάλουν οι τράπεζες υπερκέρδη και αυτοί να πάρουν τα μπόνους τους, έδιναν αφειδώς δάνεια τα οποία δεν θα αποπληρώνονταν και από την άλλη μεριά οι επενδυτές οι οποίοι εξαπατήθηκαν από τους τραπεζίτες, για εγγυημένες πολύ υψηλές αποδόσεις, οι οποίοι όμως δεν επέδειξαν την επιμέλεια την όποια όφειλαν κατά την διαχείριση των χρημάτων τους κινούμενοι και αυτοί από απληστία, αλλά και επιπολαιότητα. Από την άλλη μεριά οι καταθέτες οι οποίοι εμπιστεύθηκαν τα χρήματά τους στις τράπεζες αναλαμβάνοντας υποτίθεται το ελάχιστο δυνατό ρίσκο, το ρίσκο, η τράπεζα να μη μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της λόγω χρεοκοπίας.
Από την άλλη τα εκατομμύρια οι φορολογούμενοι οι οποίοι δεν είχαν ούτε επενδύσεις, ούτε καταθέσεις, αλλά μόνο ένα μισθό από τη δουλειά τους για να ζήσουν.
Εδώ υπάρχει το θέμα του ηθικού κινδύνου, σε περίπτωση χρεοκοπίας μιας τράπεζας ποιος σώζεται.
Εάν η αμερικανική κυβέρνηση άφηνε τα πράγματα να κυλίσουν σύμφωνα με τους κανόνες της οικονομίας μη κάνοντας τίποτα, οι τράπεζες θα χρεοκοπούσαν, θα έχαναν τα λεφτά τους οι μέτοχοι, οι επενδυτές και τέλος οι καταθέτες. Θα έχαναν τα λεφτά τους όλοι όσοι ήσαν ηθικά εμπλεκόμενοι με λιγότερο βέβαια τους καταθέτες.
Οι λοιποί φορολογούμενοι δεν θα πάθαιναν τίποτα.
Όμως τα πράγματα δεν ήσαν τόσο απλά. Η εμπειρία του κραχ του 1929 έδειξε ότι αυτά τα πράγματα καταλήγουν σε ντόμινο γιατί οι καταθέτες πανικοβάλλονται και παίρνουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες και οι τράπεζες ευρισκόμενες σε αδυναμία να εξυπηρετήσουν τους καταθέτες χρεοκοπούν και οι καταθέτες χάνουν τα λεφτά τους και ολόκληρο το πιστωτικό σύστημα τινάζεται στον αέρα. Το αποτέλεσμα σε τελική ανάλυση είναι η χρεοκοπία και των κρατών όπου την πληρώνουν όλοι οι πολίτες.
Η ΗΠΑ λοιπόν θεώρησαν απαραίτητο να ενισχύσουν το τραπεζικό σύστημα με ρευστό από τον κρατικό προϋπολογισμό. Αυτό σήμαινε ότι θα πλήρωναν οι φορολογούμενοι για την διάσωση του τραπεζικού συστήματος. Έτσι οι τράπεζες κρατικοποιήθηκαν και συνέχισαν την παροχή ρευστού στους καταθέτες αλλά και στους δανειολήπτες για να γίνονται επενδύσεις και να κινείται η οικονομία. Έτσι λοιπόν προκειμένου να αποφευχθεί ο μείζον κίνδυνος αυτός της κατάρρευσης του πιστωτικού συστήματος έγινε παρέμβαση εκ μέρους της πολιτείας.
Επιλέχθηκε μια λύση ηθικά μη ορθή για να σωθεί η οικονομία και να αποτραπεί ο μείζον κίνδυνος της κατάρρευσης προκειμένου να σωθούν πολύ περισσότεροι άνθρωποι.
Είδαμε λοιπόν ότι η υπερβολική μόχλευση του πιστωτικού συστήματος δηλαδή η χρησιμοποίηση των ιδίων κεφαλαίων ως μοχλού για την επίτευξη υπερκερδών έκανε το χρηματοπιστωτικό σύστημα ένα καζίνο στο οποίο με μαθηματικά συστήματα και αλγορίθμους δημιουργήθηκαν δεκάδες επενδυτικά προϊόντα τα οποία απορρόφησαν τεράστιες ποσότητες κεφαλαίων τα οποία αντί να χρησιμοποιηθούν για παραγωγικούς σκοπούς και να δημιουργήσουν πλούτο και θέσεις εργασίας κατέληξαν είτε να εξανεμίζονται, είτε να πολλαπλασιάζονται. Δυστυχώς όμως τα διάφορα λόμπι και συμφέροντα κατά κανόνα κέρδιζαν είς βάρος των μικροεπενδυτών.
Ένα τεράστιο και απαράδεκτο και άδικο θέμα ήταν η καζινοποίηση των εμπορευμάτων, των μετάλλων, των πρώτων υλών, των τροφίμων, πχ του σίτου, πράγμα που οδήγησε σε μεγάλη άνοδο των τιμών και μεγάλες φούσκες και σε πείνα μεγάλο μέρος του πληθυσμού κυρίως τις υποανάπτυκτες χώρες.
Εδώ λοιπόν φαίνεται ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ενήργησε απολύτως ηθικά και νόμιμα προκειμένου να αποσοβήσει μια οικονομική καταστροφή.
Όμως γιατί οι ελεγκτικοί μηχανισμοί της πολιτείας δεν μπόρεσαν να προλάβουν αυτή την εξέλιξη; Δεν υπήρχε το νομοθετικό πλαίσιο; Ολιγώρησαν, ή μήπως παρασύρθηκαν από τη γενικότερη κατάσταση των υπερκερδών και πίστεψαν ότι τα πράγματα ήσαν ελεγχόμενα;
Εδώ κάποιοι δεν έκαναν σωστά την δουλειά τους, και είναι η πολιτεία αυτή που θα πρέπει να προστατεύει τους καταθέτες και τους επενδυτές από την παραπληροφόρηση που οδηγεί στην απάτη και στην καταστροφή τους επενδυτές και τους καταθέτες. Είναι η συντεταγμένη πολιτεία η οποία πρέπει μέσω των κεντρικών τραπεζών να ορίζει τους κανόνες λειτουργίας της αγοράς και του τραπεζικού συστήματος και να ρυθμίζει και να θέτει το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας.
Δυστυχώς όμως η πολιτεία απέτυχε να θέσει υπό έλεγχο την απληστία του κεφαλαίου το οποίο δεν ενδιαφέρεται για την παραγωγική συγκρότηση της οικονομίας και την προαγωγή του βιοτικού επιπέδου μέσω επενδύσεων που παράγουν πλούτο και δημιουργούν θέσεις εργασίας. Το κεφάλαιο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για την μεγιστοποίηση των κερδών δια της εις το έπακρον εκμετάλλευσης και αξιοποίησης των υπαρχόντων διαθεσίμων παγίων και εμψύχων (ανθρώπων). Έτσι λοιπόν επήλθε η καζινοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η υπέρμετρη μόχλευση των κεφαλαίων και η κυκλοφορία αξιογράφων, τραπεζογραμματίων , ομολόγων , χαρτιών χωρίς αντίκρισμα. Δεν ενδιαφέρεται το κεφάλαιο για την φτώχεια και την πείνα, απλά θέλει όσο το δυνατόν περισσότερα κέρδη χωρίς ηθικούς φραγμούς.
Και αυτό γιατί οι κεφαλαιοκράτες, και οι διαχειριστές των κεφαλαίων θέλουν την μέγιστη απόδοση των χρημάτων τους.
Αυτό είναι απόλυτα λογικό, όμως η πολιτεία οφείλει να έχει τον έλεγχο στην κίνηση των κεφαλαίων και στην ροή του χρήματος και του πληθωρισμού μέσω των Κεντρικών Τραπεζών.
Η έλλειψη επαρκών ελέγχων εκ μέρους της πολιτείας μέσω μια κεντρικής τράπεζας οδήγησε στην κατάσταση αυτή.

[iason]

Αυτά φαίνονται λογικά και σωστά φίλε μου... αλλά στη θεωρία. Η πράξη είναι πολύ διαφορετική.

Οι κερδοσκόποι είναι πονηροί. Έχουν το νόμο με το μέρος τους.

Ο νόμος έχει πλήρως αποτύχει. Πλήρως και απολύτως. Οι απατεώνες λύνουν και δένουν. Με την προστασία του νόμου. Σε τελική ανάλυση, τι θα πει νόμος; Ποιος νόμος; Ο χτεσινός; Ο προχτεσινός; Ή ο αυριανός; Κάθε μέρα περνάνε νομοσχέδια, ύπουλα, αντιλαϊκά, εξωφρενικά, που εξυπηρετούν τους καρχαρίες της κερδοσκοπίας που αλωνίζουν ελεύθεροι.

Οι τράπεζες, τα ιδιωτικά αρπακτικά, αρπάζουν ακίνητα, αφού δάνεισαν με υποθήκες. Ποια ηθική αρχή αποφάσισε τον δανεισμό με υποθήκη, έτσι για να πούμε ένα παράδειγμα; Ρωτήθηκε ποτέ ο κόσμος; Εάν δανείστηκαν, ήταν από ανάγκη, γιατί δεν είχαν άλλη λύση για ρευστό. Αν είχε ο κόσμος λεφτά, θα δανείζονταν;

Άλλο παράδειγμα, το κράτος. Γιατί να σε λυσσάζει στη φορολογία; Γιατί θέλει λεφτά; Πολύ ωραία, να κάνει επιχειρήσεις, τις ίδιες πειχειρήσεις που κάνει και ο διωτικός τομέας, ο οποίος κερδίζει, και ας κερδίσει κι αυτό. Οι πολίτες προφανώς θα στήριζαν αυτές τις επιχειρήσεις, γιατί θα ήξεραν ότι αυτά που θα δίνουν θα τα παίρνουν πίσω, ως δημόσιες παροχές.

Τι δείχνουν όλα αυτά; Ότι υπάρχει ένα ισχυρό έλλειμμα ηθικής πρώτα από όλα. Εάν υπήρχε ηθική, θα υπήρχε και υγιής οικονομία. Δεν υπάρχει ηθική, δεν υπάρχει υγιής οικονομία. Στοιχειώδης νόμος αιτίας και αποτελέσματος.
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[KOSTAS GIAVASOGLOU]

[iason]