Για μια θεμελίωση της ηθικής

[opyrgos]

Είναι πιθανή μια ηθική τάξη σήμερα και αν ναι πώς; Τί κάνει μια ενέργεια ηθικά σωστή ή λάθος; Πώς γνωρίζουμε, και πώς μαθαίνουμε, τι είναι σωστό/λάθος;

Σε αυτά τα περίπλοκα και σημαντικά ερωτήματα θεωρώ ότι δίνει απλές αλλά ουσιαστικές απαντήσεις ο γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας. Σύμφωνα με τον Χάμπερμας η ηθική τάξη στηρίζεται στην ύπαρξη αποδεδειγμένα βάσιμων κανόνων και το γεγονός ότι οι περισσότεροι συντελεστές διατίθενται να προσκολληθούν σε αυτούς. Αυτό που κάνει μια ενέργεια σωστή/λάθος είναι ότι επιτρέπεται/απαγορεύεται από ένα βάσιμο ηθικό κανόνα. Αυτό που κάνει έναν κανόνα βάσιμο είναι ότι ενσαρκώνει αποδεδειγμένα ένα καθολικο ενδιαφέρον. Θα μάθουμε αν ισχύει αυτό δοκιμάζοντας την ικανότητα υποψήφιων κανόνων να αποσπούν ορθολογικές συμφωνίες στον ηθικό λόγο (discourse).

[Δάκης Μαυροφρείδης]

Κι ας αρχίσουμε με ένα παράδειγμα. Πρέπει να επιλέξουμε έναν υποψήφιο ηθικό κανόνα προκειμένου να δοκιμαστεί κάτω από τη βάσανο του χαμερμπασικού λογισμού.
_________________
Δεν υπάρχει τίποτα πιο θαυμαστό και αξιόλογο από την ανάδειξη του ωραίου. Αρκεί, ο σκοπός της ίδιας της πράξης να μην αναλώνεται μέσα σε μια ανερμάτιστη και φλύαρη ματαιοδοξία

Δ.Μ.

http://d-mavrofrides.simplesite.com

[opyrgos]

Δεν κατάλαβες. Για να ισχύσει ένας ηθικός κανόνας ως καθολικός θα ελέγξεις αν μπορεί να αποσπάσει ορθολογικές συμφωνίες από όλα τα συμβαλλόμενα μέρη. Αυτό λέει ο Χάμπερμας. Και αυτή τη θεωρώ πάρα πολύ ουσιαστική και προοδευτική αντίληψη που υπερβαίνει τις παραδοσιακές φιλοσοφικές αντιλήψεις για την ηθική.

[rakis]

Πχ να συμφωνήσουν όλοι ότι η θανάτωση ανθρώπου είναι ανήθικη;
_________________
Truth springs from argument amongst friends

http://rakis1.wordpress.com/

[opyrgos]

Ακριβώς!

[rakis]

δε διαφωνώ. Μετά, θα πρέπει να υπάρχει ένας νόμος για τους παραβάτες αυτής της συμφωνίας. Έτσι δεν είναι;
_________________
Truth springs from argument amongst friends

http://rakis1.wordpress.com/

[opyrgos]

Βασικά (και για τον ίδιο τον Χάμπερμας) δεν τίθεται αυτό το ενδεχόμενο γιατί η απόφαση αυτή υποτίθεται ότι παίρνεται συναινετικά σε μια "ιδανική κατάσταση διαλόγου", σε μια κατάσταση δηλαδή όπου τα άτομα κάθονται και συζητάνε μεταξύ τους απαλλαγμένα από περιορισμούς ανισότητας και συμφωνούν πάνω σε κάποιες ηθικές αρχές. Αυτές οι αρχές μπορούν τότε να αποτελέσουν εν δυνάμει γενικά και καθολικά κριτήρια.

[rakis]

Υπάρχει αυτή η ιδανική κατάσταση;
Ή και να υπάρξει, πώς αποκλείεται η παραβίαση της συμφωνίας;
_________________
Truth springs from argument amongst friends

http://rakis1.wordpress.com/

[kaneis]

βάσικα απ ότι θυμάμαι δεν είναι απλά μια σύμβαση. στον διάλογο πχ υπάρχουν κάποιοι κανόνες με τους οποίους συμωνούμε ακόμα πριν μιλήσουμε και που είναι αναγκαίοι για να επιτευχθεί ο κοινός σκοπός που είναι η συννενόηση ή επικοινωνία, για να διαφωνήσουμε πρέπει πρώτα να συμφωνήσουμε και γι αυτό και η καθολικότητα, κάτι κοινό πριν τη διαφορά και οι οποίοι πρεπει να ανακαλυφθούν αντί να αποφασιστούν?
_________________
ο ηλιος δεν σηκωνει τα πεπλα αλλα τα φανερωνει

[opyrgos]

[opyrgos]

[rakis]

Nai τώρα κατάλαβα. Μπορούμε να το δούμε σαν υπόσχεση γιατί όχι.
_________________
Truth springs from argument amongst friends

http://rakis1.wordpress.com/

[opyrgos]

Eπειδή ρωτάς πώς αποκλείεται η παραβίαση της συμφωνίας και σαν επεξήγηση του σχολίου στο πολύ σωστό σχόλιο του kaneis, πάντα σύμφωνα με την ιδανική κατάσταση διαλόγου, η ιστορία μέχρι τώρα είναι ότι η σημασία μιας πράξης-λόγου εξαρτάται απ' την αξίωση εγκυρότητάς της.
Η αξίωση εγκυρότητας λειτουργεί σαν εγγύηση που ο ομιλητής μπορεί να προβάλλει υπερασπίζοντας λόγους που θα μπορούσαν να πείσουν το συνομιλητή του να αποδεχθεί την έκφραση. Τις περισσότερες φορές, η εγγύηση γίνεται υπόρρητα αποδεκτή απ' τoν ακροατή και αρκεί για να συντονιστούν οι αλληλεπιδράσεις του. Aυτό συνιστά μια πετυχημένη επικοινωνιακή δράση. Όταν κάποιος καταλαβαίνει και συμμορφώνεται με ένα απλό λεκτικό αίτημα, τόσο ο ομιλητής όσο και ο ακροατής, με την επίτευξη της συναίνεσης, κινούνται ομαλά από την επικοινωνία στην πράξη, και οι πράξεις συντονίζονται υπόρρητα από αξιώσεις εγκυρότητας.

π.χ. ας υποθέσουμε ότι μου ζητάτε να σταματήσω να καπνίζω στο γραφείο μου όταν είστε παρών, και εγώ εναντιώνομαι στο αίτημά σας επειδή ξέρω ότι κι εσείς είστε καπνιστής. Ρωτάω για τους λόγους πίσω απ' το αίτημά σας. Μπορεί να απαντήσετε ότι πρόσφατα κόψατε το κάπνισμα και δεν θέλετε να ξανακυλίσετε σ' αυτή τη συνήθεια. Σ' αυτό το σημείο, μπορώ να δεχτώ τους λόγους σας και να βάλω στην άκρη τα τσιγάρα μου.
Σύμφωνα με τον Χάμπερμας, έχουμε εισέλθει στο λόγο (discourse) και έχουμε φτάσει σε μια ορθολογικά υποκινούμενη συναίνεση.

[Δάκης Μαυροφρείδης]

[Δάκης Μαυροφρείδης]