Ετυμολογία του "άνθρωπος". Μπερδεύτηκα!

[afham]

Ρε παιδιά αν με βοηθήσετε να ξεδιαλύνω κάτι:

Τόσα χρόνια στα σχολεία με μάθαιναν ότι άνθρωπος σημαίνει άνω+θρώσκω, πορεύομαι δηλαδή προς τα πάνω.

Αργότερα όμως συνάντησα αξιόλογες επιστημονικές απόψεις που ετυμολογούν τη λέξη άνθρωπος ώς άνδρας+όψη.

Η δεύτερη άποψη λέει ότι η πρώτη είναι καθοδηγούμενη από τη θρησκεία και "πονηρή" ως αντίληψη και ταυτόχρονα παραπέμπει σε λεξικά και γλωσσολόγους. Πάρτε μια γεύση από αυτό εδώ το video: http://liantinis.gr/webvideos/09anthropos.zip
[κωδικός για να δείτε το video είναι "liantinis.gr")

προσωπικα μου φαίνεται πιο λογική η δεύτερη εκδοχή αφού φιλολογικά στέκει περισσότερο να γίνει το δέλτα θήτα (άνδρ+ωπος = άνθρωπος) παρά το σίγμα κάππα να γίνει πι (ανω+θρώσκω = ανθρωπος. κανονικά έπρεπε να λέγεται άνθρωσκος)

προβληματιστήκατε;

[Κώστας Πνευματικός]

Και τώρα ...κρατηθείτε!

Σύμφωνα με την άκρως αυθαίρετη και αστήρικτη γλωσσολογικά γνώμη μου, δεν θα ήταν καθόλου παράλογο να προέρχεται από το

"άνθρωπος < αντίρροπος < αντί + ροπή"

δηλαδή το ον που ρέπει αντίθετα προς τη φύση του. Εννοώ, δηλαδή, οτι ενώ η αρχική φύση του ανθρώπου ήταν να βαδίζει στα τέσσερα, εκείνος έχοντας την τάση να ρέπει αντίθετα προς τις φυσικές επιταγές, σηκώθηκε ορθός και βάδισε στα δύο.

Και πάλι, ζητώ από τους γλωσσολόγους και φιλολόγους επιείκεια. Η παραπάνω ετυμολογία μου ήρθε ως μια απλή ιδέα. Αν είναι χαζή, ζητώ συγγνώμη.

Κώστας Πνευματικός

[Στέφανος]

Έχεις δίκιο που μπερδεύτηκες afham, και γω είχα μπερδευτεί, μέχρι που τελικά αποδέχθηκα το άνδρας+όψη.
Στο σχολείο οι άσχετοι δάσκαλοι και θεολόγοι μας μάθαιναν το άνω+θρώσκω. Ευτυχώς που υπάρχουν τα επίσημα λεξικά και φυσικά ο Λιαντίνης που μας το υπενθύμισε.

_____________________________________________________________

[iason]

Ίσως η «επίσημη» φιλολογική έρευνα δεν θα καταλήξει ποτέ, ωστόσο θαρρώ πως έχουμε ανάγκη και τις δύο απόψεις:

Την μεν του «ανηρ+ωψ», επειδή υπερτερεί φιλολογικώς (παρότι υστερεί του πρός+ωψ π.χ.) και μάς θυμίζει την εμπειρική μας, «εν τοις πράγμασι» και ενεργεία οντότητα. Την δε του «ανω+θρώσκω», επειδή μάς θυμίζει την εν δυνάμει ύπαρξή μας. Αυτά έστω στο πλαίσιο της φιλοσοφικής μας αντιλήψεως.

Η πρώτη αποδίδει το «ΕΙΝΑΙ» μας, η δεύτερη το «ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ». Με το ένα μόνο από τα δύο, αισθάνομαι λίγο πιο κουτσός.

Τώρα, το αν ο χριστιανισμός θέλει να ερμηνεύει έτσι το πράγμα -εκμεταλλευόμενος την ιδέα της εξέλιξης κατά το δοκούν- γούστο του και καπέλο του αλλά δεν θα τον ακολουθήσω.

Όσο για την άποψη που θέτει ο Κώστας, ούτε γλωσσολόγος είμαι ούτε φιλόλογος (ελλιπής βέβαια ως προς την τροπή του ο, κλπ.), αλλά. . . είμαι άνθρωπος: αν κάποιο ψέμμα με βοηθά ίσως κάποτε το ακολουθήσω -αλλά, με προσοχή, και όχι βέβαια μέχρι τέλους.
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[tai]

Το προς όψιν, έχει το εξής ιδίωμα να υπάρχει σε σχέση πάντα με το απέναντι πρόσωπο. Είμαι το πρόσωπο που βλέπει ο απέναντι μου. Η ύπαρξη του προσώπου
μου εξαρτάται καθοριστικά από την ύπαρξη του απέναντι. Άρα για να έχω πρόσωπο πρέπει να δεχτώ κάποιον απέναντι.
Έτσι δεχόμενος τον εκάστοτε απέναντι αποκτώ
πρόσωπο-οντότητα προσώπου. Άρα η ύπαρξη μου εξαρτάτε από την αποδοχή- ανοχή προς τον απέναντι μου.
Μόνο αν είμαι ζώο κοινωνικό-πολιτικό μπορώ να έχω πρόσωπο.
Μόνο αν συν-χωρούμε σε ένα χώρο εγώ και ο απέναντι θα έχουμε πρόσωπο.
Το άνω θρώσκων έχει να κάνει με την πορεία μου. Το άνω μπορεί να είναι το σήκωμα από τα τέσσερα στα δυο, αλλά κυρίως η ψυχική ανάταση, η βλέψεις του πνεύματος για κάτι ανώτερο. Προτιμώ αυτήν την εξήγηση, από το να ψάχνω την γραμματική εξήγηση. Άλλωστε η γραμματική εξήγηση δεν με ανεβάζει-ωθεί σε κάτι ανώτερο από αυτό που είμαι, απλά με απασχολεί σε ανούσια έρευνα.
_________________
ΓΙΑ Ν"ΑΓΑΠΩ ΤΟΝ ΓΕΙΤΟΝΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΓΑΠΩ ΤΗΝ ΓΕΙΤΟΝΙΑ. ΓΙ ΑΥΤΟ ΑΓΑΠΩ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ. ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΑΠΩ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

[iason]

Δεκτόν. Απλώς, στο οικοσύστημα της σκέψης δεν υπάρχουν απορρίμματα.
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[makar_chatz]

Πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά που γράψατε. Εγώ απλώς να υπενθυμίσω ότι ετυμολογία σημαίνει αναγωγή στην αρχική μορφή ή αρχική σημασία μιας λέξης. Είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη φιλοσοφική θεώρηση. Μπορεί μια εξήγηση να "στέκει" από φιλοσοφική άποψη, υπό την έννοια ότι απηχεί μια φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων. Αυτό όμως απλώς προσδίδει μια αληθοφάνεια στην ετυμολογική ερμηνεία. Η διαδικασία για την ανεύρεση του ετύμου μιας λέξης είναι αυστηρά επιστημονική εργασία και μάλιστα εμπίπτει στην αρμοδιότητα των γλωσσολόγων.

[Bugman]

Ποιός είπε πρώτος την λέξη άνθρωπος; 'Ηταν δυο άνθρωποι. Ο ένας ήταν ψηλά στο δένδρο και έκοβε καρπούς. Ο άλλος ήταν από κάτω και περίμενε τον πρώτο να του δώσει να φάει. Ο πρώτος είχε τόσους καρπούς μαζέψει που φοβήθηκε να μην του πέσουν. Επίσης ο άλλος, είχε έναν φόβο μην τον δουν αυτόν και τον φίλο του στο δένδρο και ξυπνήσουν άγρια αισθήματα εναντίον τους. Οπότε φωνάζει ο πρώτος από το κλαδί: Άνθρωπε! Και κοιτάει πάνω ο άλλος και πιάνει το τομάρι με τους καρπούς (δεν υπήρχαν σακούλες τότε).
Ο πρώτος λοιπόν κατάλαβε ότι με το Άνθρωπε που φώναξε έκανε τον άλλο να τον προσέξει. Έτσι από δω και πέρα τον φώναζε πάντα έτσι, όπως και όλους τους άλλους που είχε για βοηθούς. Τελικά το Άνθρωπος ήταν το συνώνυμο του βοηθού. Ο τύπος που πάντα ανέβαινε στο δένδρο, λόγο της θέας που είχε, την είχε δει Θεός-Αρχηγός. Αυτός έβλεπε για τους εχθρούς, αυτός φρόντιζε για την τροφοσυλλογή.
Μετά από χρόνια οι δυο φίλοι λέγανε ο ένας τον άλλο "Ανθρωπε κάνεις αυτό;". Έτσι όλοι έγιναν άνθρωποι. (Λόγω αλληλοβοήθιας). Για θεό δεν συζήταγαν πλέον, αλλά αυτήν την έννοια την είχαν για τους αθάνατους (Θεοί-Ημίθεοι=όλοι αυτοί αθάνατοι/ Άνθρωποι=Θνητοί)!
_________________
Σκορπίστε γνώση, μαζέψτε χαρά!

Η γνώση δεν μπορεί να πουληθεί: Γιατί ενώ κάθε εμπόρευμα μπορεί να επιστραφεί, η γνώση δεν μπορεί να επιστραφεί!

[iason]

Πώς καλπάζει η φαντασία σου, Bugman! Τι ανθρώπινη φαντασία!
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[Bugman]

Iason μήπως λές: Ανθρώπινη Φαντασία = Βοηθητική Φαντασία!

Το Βοήθεια μπορεί να βγαίνει από το Βοή και Θέα. Η φωνή-βοή που βάζει ο τύπος από το κλαδί καθώς βλέπει- έχει θέα. Το Ε! που φωνάζουμε είναι μια βουή-βοή. Η θέα σημαίνει ότι το αντικείμενό μας είναι κάπου αλλού και όχι στον άνθρωπο που καλούμε για βοήθεια!

Άρα το Άνθρωπε που λέμε συνοδεύει το τι; που απαντάει αν δεν έχει προσδιορίσει γιατί τον καλούν ο Άνθρωπος! Αυτός που θέλει να καλέσει τον άλλο έχει δει γιατί τον θέλει (έχει άποψη - έχει θέα)- τον καλει σε βοήθεια- σε κατάσταση βοήθειας, με την βοή του εφόσον έχει προσδιορίσει το τι θέλει.

Να γιατί όταν κάποιος πάει να βοηθήσει όχι μόνο με τον δικό τρόπο αλλά και για τον δικό του σκοπό -όχι για την άποψη αυτού που τον καλεί αλλά μέ βάσει αυτή- δημιουργεί παρεξηγήσεις! (τζούφια βοήθεια! Τι ήθελα και σε φώναξα, λέμε καμιά φορά)
Ο Απάνθρωπος είναι αυτός που οχι μόνο δεν κάνει τίποτα (δεν προσφέρει βοήθεια, χέρια) αλλά βάζει εμπόδια (βάζει πόδια) στους άλλους.
Γενικά πάντως όταν βλέπουμε ένα παιδί λέμε: Να γίνεις μεγάλος, να αγαπάς τον κόσμο, να βοηθάς τους συνανθρώπους σου (δηλαδή να γίνεις βοηθός-Άνθρωπος).
Επίσης και τα σκυλιά λέμε ότι είναι φίλοι με τον άνθρωπο-σχεδόν άνθρωποι- όχι γιατί κάνουν περίπλοκους υπολογισμούς, ούτε γιατί ακούν και μυρίζουν καλύτερα από μας- αλλά γιατί από μόνα τους πολλές φορές βοηθούν τον άνθρωπο. Και αυτή η συμπεριφορά είναι ανθρώπινη.
_________________
Σκορπίστε γνώση, μαζέψτε χαρά!

Η γνώση δεν μπορεί να πουληθεί: Γιατί ενώ κάθε εμπόρευμα μπορεί να επιστραφεί, η γνώση δεν μπορεί να επιστραφεί!

[iason]

Τη βοή σου την ακούω, αλλά πώς να βοη-θήσω;
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[Bugman]

Αυτό είναι απλό: Ρίξε μια ματιά!
Δηλαδή δες και συ τι έχω! Οπότε η Βοή είναι απλά ένα σήμα έναρξης για να ψάξεις! Η πιο απλή ευαισθητοποίηση.
Βέβαια κάποιοι μπορεί να το δουν ανάποδα. Την αποδοχή δια της βοής. Ουουου! Λέει ο πιτσιρικάς. Αλλά από βοή σε βοή υπάρχει διαφορά στον τόνο.
Η βοή σαν σημείο λόγου μπορεί να νοοηθεί! Σε μια εκλογή διά βοής είναι το σημείο που περατώνει την εκλογή.
Γενικά η βοή έχει έναν σκοπό: Να στείλει μήνυμα που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Έτσι η γλώσσα της βοής είναι μία!
Μια άλλη ετυμολογία της λέξης βοήθεια μπορεί να είναι από το Βοή και Θέτω. Καλώ σε βοήθεια, δηλαδή δια της βοής θέτω το πρόβλημα, επισημαίνω ότι έχω πρόβλημα!
Το άνθρωπε λοιπόν είναι μια λέξη σε θέση βοής που θα καλούσε σε βοήθεια, όπου το πρόβλημα το έχει αυτός που φωνάζει. Το ανάποδο θα ήταν να πει κάποιος "Ορίστε, άνθρωπε" δηλαδεί να δώσει δικαίωμα στον άλλο να ορίσει το πρόβλημα, (η λέξη άνθρωπε εδώ είναι πλεονασμός αβρότητας! )
_________________
Σκορπίστε γνώση, μαζέψτε χαρά!

Η γνώση δεν μπορεί να πουληθεί: Γιατί ενώ κάθε εμπόρευμα μπορεί να επιστραφεί, η γνώση δεν μπορεί να επιστραφεί!

[kyriaz]

Από ένστικτο και μόνο οδηγήθηκα στην εξής σκέψη:
μήπως το ανθ- είναι η πρόθεση αντί;… Μήπως το "τ" μετατράπηκε σε "θ" , δηλαδή δασύνθηκε γιατί ακολουθούσε ….δασυνόμενη λέξη (βλ. αντί+υπό+λοχαγός=ανθυπολοχαγός κ.α.);...
Και ποια θα μπορούσε να είναι η δασυνόμενη λέξη;….Ψάχνοντας τα λεξικά είδα με έκπληξη πως υπάρχει η λέξη «ἡ ῥώψ, της ῥωπός», όπου το «ῥ» σαν πρώτο γράμμα δασύνεται. Η λέξη σημαίνει το θάμνο, το χαμόδεντρο, γενικά κάτι που βρίσκεται κάτω…(βλ. και το ρήμα ῥέπω=πέφτω, γέρνω προς τα κάτω, επίσης τη λατιν. λέξη repo= σέρνω.)
Αν αυτή η ετυμολογία ευσταθεί( ἀντί,ἀνθ- + ἡ ῥώψ τῆς ῥωπός), τότε η λέξη "άνθρωπος" σημαίνει εκείνον που δε σέρνεται στο χώμα, άρα στέκει όρθιος…

* Ένα πρόβλημα φυσικά είναι πώς και δε δημιουργήθηκε έτσι ο τύπος "αντίρροπος" στη θέση του "άνθρωπος"( το ρ ως αρχικό σύμφωνο διπλασιάζεται στη σύνθεσή του με τις προθέσεις, π.χ αντίρρησις, απόρρητο κτλ.) Μια εξήγηση θα μπορούσε να είναι πως ο διπλασιασμός του ρ μπορεί να ήταν μεταγενέστερος από την έναρξη της δασυνόμενης προφοράς του...)

[Bugman]

Μπορεί όμως να σημαίνει "αυτός που πάει ευθεία", ή "αυτός που ακολουθεί το σκοπό του" ή αυτός που ακολουθεί ένα αίτιο, αυτός που αιτιολογεί ο λογικός. Η ροπή είναι τάση, το αίτιο που δίνει το ρεύμα, την ένταση (το εν από τη τάση, το υπαρκτό), έτσι ο άνθρωπος είναι το αντι του ενός, του κειμένου (τάσης), δηλαδή το υποκείμενο. Άνθρωπος είναι το υποκείμενο!
_________________
Σκορπίστε γνώση, μαζέψτε χαρά!

Η γνώση δεν μπορεί να πουληθεί: Γιατί ενώ κάθε εμπόρευμα μπορεί να επιστραφεί, η γνώση δεν μπορεί να επιστραφεί!

[rakis]

Από το μηκυναϊκό a-to-ro-po. Διακρίνει την τάξη των ανθρώπων από την των θεών.Προέρχεται,σχεδόν βέβαια, από το οψ, οπός, :πρόσωπο:ανδρ-ωπος: πρόσωπο ανδρός(η πιο κυρίαρχη ερμηνεία με υλιστική ιστορία).

άλλες ερμηνείες: μπορείς να πεις ότι μοιάζει με το χεττιτικό antuhsas ;ή με το ινδικό adhara :αυτός που στέκεται όρθιος.

Δεν μπορούμε να υποθέτουμε ό,τι θέλουμε.
_________________
Truth springs from argument amongst friends

http://rakis1.wordpress.com/