LOUIS ALTHUSSER

[rakis]

Αν εννοείς μία ανάλυση τύπου πχ Λακάν, ναι δεν έχω υπόψη μου.

[opyrgos]

Όχι κατ' ανάγκη. Απλώς, σύμφωνα με την ανάλυση που κάνει ο Αλτουσέρ, θα περίμενε κανείς ότι ο τρόπος που θα προσέγγιζε την ιδεολογία θα συμφωνούσε με την ανάλυση που ο ίδιος προτείνει για την οικονομία και για την κοινωνία συνολικά: ότι, δηλαδή, θα φρόντιζε να εντοπίσει τις εσωτερικές δομές του ιδεολογικού επιπέδου και στην συνέχεια θα εξέταζε τις αλληλεπιδράσεις του με το οικονομικό επίπεδο. Δεν κάνει όμως τίποτε από αυτά.

[rakis]

Ο Αλτουσέρ αναδεικνύει στοιχεία μιας θεωρίας της ιδεολογίας εν γένει.

[opyrgos]

Και όχι μόνο της ιδεολογίας εν γένει αλλά και της πολιτικής και της οικονομίας.

[Angelika]

ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΕΝΝΟΕΙ Ο ΑΛΤΟΥΣΕΡ ΜΕ ΤΗ ΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ''Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΑΡΧΙΖΕΙ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ''?

ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΙ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΑΣ!

[steppenwolf]

Προεκτείνει...

Συνεχίζει χρησιμοποιόντας την λογική να αναλύει τα πιθανά ενδεχόμενα, τις πιθανές απαντήσεις πέρα από τα ορια που έχει φτάσει η επιστήμη. Εκεί που δεν έχει μπορέσει να απαντήσει η επιστήμη. Αλλά χωρίς να συγκρούεται με τα δεδομένα τα οποία έχει αποδείξει η επιστήμη.
_________________
1. '' Τα πάντα ρει'' - όλα είναι πιθανά!
2. Αντικειμενικά είναι μόνο τα γεγονότα. Σχετικές και πρόσκαιρες οι ερμηνείες τους.
3.Ψυχή = Ο πάντα παρόν πίσω από το πλήθος των εναλασσόμενων τάσεων, στάσεων και απόψεων, βουβός παρατηρητής .

[opyrgos]

[rakis]

Η φιλοσοφία είναι για τον Αλτουσέρ, επιδιώκοντας να αποφύγει τον ιδεαλισμό, " το κενό μιας ειλημμένης απόστασης". Δηλ. η φιλοσοφία βρίσκεται μέσα στις αντιφάσεις(ή τα κενά) της επιστήμης , καθώς τότε δημιουργούνται τα αδιέξοδα και ο "κίνδυνος" κατάρρευσης μιας θεωρίας. Οι αντιφατικές καταστάσεις στο εσωτερικό μιας θεωρίας μπορούν να οδηγήσουν σε μία επιστημολογική τομή, στη διάνοιξη μιας νέας επιστημονικής ηπείρου, όπου η νέα γνώση είναι τελικά ένα αθέλητο παιδί. Έτσι, επιδιώκει να καταπολεμήσει τον ιδεαλισμό του υπερβατολογικού υποκειμένου, ορίζοντας και την επιστήμη , και τη φιλοσοφία μέσα από το πρίσμα μιας διαδικασίας χωρίς υποκείμενο.

[rakis]

Aς μιλήσουμε για το πώς βλέπει ο Αλτουσέρ την Τέχνη.

[opyrgos]

Κάνε την αρχή.

[rakis]

Ο Αλτουσέρ βλέποντας ως ιδεολογία την αυτοσυνείδηση τη διακρίνει από την επιστημονική γνώση των υλικών σχέσεων. Έχοντας λοιπόν κατά νου ότι το κριτικό αποτέλεσμα απορρέει όχι από την αυτοσυνειδητοποίηση των εγγενών αντιφάσεων αλλά από το ότι η συνείδηση ανακαλύπτει κάτι το ριζικά διαφορετικό από τον εαυτό της , την πραγματικότητα που αντιστέκεται , μπορεί να ειπωθεί πως για τον Αλτουσέρ γεννιέται μια ανισορροπία ανάμεσα στην αυτοσυνείδηση-ιδεολογία που επιθυμεί να είναι το κέντρο του κόσμου, και το Πραγματικό – την Ιστορία που πάντα είναι εκεί έξω. Μεταφέροντάς τα αυτά στο θέατρο , έχουμε την εξαφάνιση του ήρωα, όχι γιατί έχει αποκλεισθεί συνειδητά από τον συγγραφέα, αλλά επειδή το έργο με τη δομή του τους εξουδετερώνει.

Η δυναμική του έργου είναι η δυναμική των δομών του.

Όταν η Νίνα, στο έργο του Μπερτολάτσι, παίρνει την απόφαση να διαβεί την πόρτα, δείχνει το κενό της ιδεολογίας και την ανάδυση του Πραγματικού με τις λανθάνουσες υλικές πραγματικές σχέσεις.

Λέει ο Αλτουσέρ : “ είναι ακριβώς η απουσία σχέσεων αυτή που συνιστά την πραγματική σχέση. Το έργο αποκτά το γνήσιο νόημά του όταν καταφέρουμε να απεικονίσουμε αυτή την απουσία σχέσεων και να την κάνουμε να βιωθεί”.

[opyrgos]

Θυμισέ μου αυτό θεατρικό έργο του Μπερτολάτσι.

[rakis]

Ο Αλτουσέρ δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την τέχνη ή με τα θέματα της αισθητικής (αν και όπως φαίνεται σε γενικό επίπεδο τον απασχόλησαν τα ζητήματα αυτά). Ούτε και με τη σημειολογία, παρ’ όλο που ασχολήθηκε με το στρουκτουραλισμό (αν και αργότερα τον αποκήρυξε). Έγραψε εντούτοις ένα εκτεταμένο άρθρο, αισθητικού χαρακτήρα που το ενέταξε στο βιβλίο του “Pour Marx” (Maspero”, 1965), με τίτλο: Το “Piccolo Teatro”) Μπερτολάτσι και Μπρεχτ («Σημειώσεις για ένα υλιστικό θέατρο»).

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το άρθρο αυτό είναι ένας καταστατικός χάρτης της αισθητικής του. Θέλει να υπερασπίσει το έργο του Μπερτολάτσι από τη σύσσωμη αντίθεση όλης σχεδόν της γαλλικής κριτικής, όταν η παράσταση (σε σκηνοθεσία του Στρέλερ) δόθηκε από το Πίκκολο Τεάτρο του Μιλάνου τον Ιούλιο του 1962, στο θέατρο των Εθνών στο Παρίσι.

Ο Μπερτολάτσι – ο συγγραφέας του έργου – αναμφίβολα δεν είναι σπουδαίος, ούτε κατέχει εξαιρετική θέση στην ιταλική γραμματολογία. Εζησε στα τέλη του περασμένου αιώνα, ως τις αρχές του δικού μας και ανήκει στη σχολή του verismo (ρεαλιστική ιταλική λογοτεχνική κατεύθυνση του περασμένου αιώνα με κυριότερους εκπρόσωπους τον Βέργκα, τον Ντι Τζιάκομο, τον Καπουάνα κ. ά.). Το έργο είναι μια ρεαλιστική εικόνα του Μιλάνου του 1980, μιας Ιταλίας της φτώχειας, των παραπηγμάτων, των πορτοφολάδων και του υποπρολεταριάτου.

Με το εκτεταμένο άρθρο του ο Αλτουσέρ θέλει να υπερασπίσει – όπως γράφει – το έργο γιατί «αντί να ξεστρατίζει την προσοχή μας από τα προβλήματα της σύγχρονης δραματουργίας με μια κοντραρισμένη αναχρονιστική ψυχαγωγία, η επιλογή και η σκηνοθεσία του Στρέλερ μας τοποθετούν στο επίκεντρο των προβλημάτων της σύγχρονης δραματουργίας».

Για την πληρέστερη ίσως κατανόηση του θέματος, ο ίδιος ο Αλτουσέρ παραθέτει μια σχηματική αφήγηση του θεατρικού έργου, πάνω στο οποίο κάνει τις παρατηρήσεις του:

«Η πρώτη από τις τρεις πράξεις, είναι το Τίβολι του Μιλάνου της δεκαετίας του ’90: ένα λαϊκό Λούνα Παρκ, άθλιο μέσα στην πυκνή ομίχλη ενός φθινοπωριάτικου βραδινού. Ήδη αυτή η ομίχλη είναι μια άλλη Ιταλία απ’ ότι αυτή των μύθων μας.
Και αυτός ο κόσμος, που περιφέρεται όταν τελειώσει η μέρα, ανάμεσα στα παραπήγματα, στις χαρτορίχτρες, στο τσίρκο, και σ’ όλα τα θέλγητρα του πανηγυριού, άνεργοι, χειροτέχνες του ποδαριού, μισοζητιάνοι, κοπέλες που λένε τη μοίρα, γέροι και γριες που καιροφυλαχτούν για μερικές πενταροδεκάρες, μισομεθυσμένοι στρατιώτες, πορτοφολάδες που κυνηγιούνται από τους μπάτσους… κι αυτός εδώ ο κόσμος επίσης δεν είναι ο κόσμος των μύθων μας: Είναι ένα υπο-προλεταριάτο που περνά τον καιρό του όπως μπορεί, πριν από τη βραδική σούπα (όχι για όλους) και το πλάγιασμα. Καμιά τριανταριά πρόσωπα που πάνε κι έρχονται μέσα σ’ αυτό τον άδειο χώρο, προσδοκώντας γενικά κάτι ν’ αρχίσει στη ζωή όπου τίποτα δε συμβαίνει. Ωστόσο, στο τέλος της πράξης εμφανίζεται μέσα σε μια σύντομη αστραπή ο καμβάς μιας “ιστορίας”, η φιγούρα ενός πεπρωμένου. Μια νεαρή κοπέλα, η Νίνα, κοιτάει με αγωνία, μεταμορφωμένη από τα φώτα ενός τσίρκου, μέσα από μια σχισμή της σκεπής, τον κλόουν που εκτελεί το επικίνδυνο νούμερό του. Η νύχτα ήρθε. Για μια στιγμή ο χρόνος σταματάει. Ήδη την παραμονεύει ο Τογκάσο, το άσχημο αγόρι που θέλει να την πάρει. Μια σύντομη πρόκληση, υποχώρηση, αναχώρηση. Ένας γέρος βρίσκεται εκεί, “καταπίνει φωτιές”: ο πατέρας, που τα είδε όλα: Κάτι πλέχτηκε που θα μπορούσε να ‘ναι δράμα.
Ένα δράμα; Η δεύτερη πράξη το ξέχασε πραγματικά. Βρισκόμαστε καταμεσήμερο μέσα στην τεράστια αίθουσα ενός λαϊκού συσσιτίου σούπας. Κι εδώ πάλι ένα πλήθος ολόκληρο από ανθρωπάκια, ο ίδιος κόσμος, αλλά διαφορετικά πρόσωπα: τα ίδια επαγγέλματα της μιζέριας και της ανεργίας, απολιθώματα απ’ το παρελθόν, δράματα ή γέλια για το παρόν: μικροχειροτέχνες, ζητιάνοι, ένας αμαξηλάτης, ένας γέρος γαριβαλδιανός, γυναίκες κλπ. Επιπλέον κάμποσοι εργάτες, που κατασκευάζουν το εργοστάσιο, και οι οποίοι έρχονται σε χτυπητή αντίθεση μ’ αυτό το λούμπεν προλεταριάτο: αυτοί μιλάνε ήδη για βιομηχανία, για πόλεμο, και σχεδόν για μέλλον, αλλά πολύ λίγο και με κόπο ακόμη. Είναι η αντίστροφη όψη του Μιλάνου 20 χρόνια μετά την κατάκτηση της Ρώμης και τις ένδοξες μέρες του Ρισοτζιμέντο: ο βασιλιάς κι ο πάπας είναι στους θρόνους τους, ο λαός ζει μέσα στην αθλιότητα. Ναι η μέρα της δεύτερης πράξης είναι σαφώς η αλήθεια της νύχτας της πρώτης μέρας: ο κόσμος αυτός δεν έχει περισσότερη ιστορία στη ζωή απ’ όση στα όνειρά του. Επιβιώνει – αυτό είναι όλο: τρώει (μόνο οι εργάτες φεύγουν στο κάλεσμα της σειρήνας), τρώει και περιμένει. Μια ζωή όπου τίποτα δεν συμβαίνει. Μετά, στο τέλος πια της πράξης, χωρίς φανερή αιτία, η Νίνα μπαίνει στη σκηνή, και μαζί της, χωρίς φανερή αιτία, η Νίνα μπαίνει στη σκηνή, και μαζί της μπαίνει και το δράμα. Ξέρουμε ότι ο κλόουν είναι νεκρός. Οι άντρες κι οι γυναίκες σιγά σιγά φεύγουν. Εμφανίζεται ο Τογκάσο, πιέζει την κοπέλα να τον αγκαλιάσει να του δώσει τις πενταροδεκάρες που έχει. Μερικές χειρονομίες για λίγο. Ο πατέρας φτάνει. (Η Νίνα κλαίει στην άκρη του μεγάλου τραπεζιού). Ο πατέρας δεν τρώει: πίνει. Θα σκοτώσει τον Τογκάσο με μαχαίρι, μετά από μια λυσσασμένη πάλη, ύστερα θα το σκάσει, αγριεμένος , τρομοκρατημένος από την πράξη του. Πάλι σ’ αυτό το σημείο μια σύντομη αστραπή, μετά από μια μακρόχρονη στασιμότητα.
Στην Τρίτη πράξη, είναι η αυγή στο νυχτερινό άσυλο των γυναικών. Γριες, που έχουν γίνει ένα με τον τοίχο, καθιστές, μιλούν, σωπαίνουν. Μια γεροδεμένη χωριάτισσα, που σφύζει από υγεία, θα επιστρέψει οριστικά στην επαρχία της. Γυναίκες περνούν: άγνωστες σε μας, πάντα οι ίδιες. Η Κυρία, πατρόνα του ασύλου, θα οδηγήσει όλο τον κόσμο της στη Θεία Λειτουργία, όταν θα χτυπήσουν οι καμπάνες. Ύστερα, στην αδειασμένη σκηνή, ξαναεμφανίζεται το δράμα. Η Νίνα κοιμόταν στο άσυλο. Ο πατέρας της έρχεται να τη δει, για μια τελευταία φορά πριν μπει στη φυλακή: ας ξέρει τουλάχιστο ότι σκότωσε για χάρη της, για την τιμή της… αλλά άξαφνα τα πάντα ανατρέπονται: η Νίνα τα βάζει με τον πατέρα της, με τις αυταπάτες και τα ψέματα με τα οποία την ανάθρεψε, με τους μύθους από τους οποίους κι αυτός θα χαθεί. Γιατί αυτή, θα σωθεί, και εντελώς μόνη, αφού έτσι πρέπει. Θα εγκαταλείψει τούτο τον κόσμο που δεν είναι άλλο από νύχτα κι αθλιότητα, και θα μπει στον άλλο, όπου βασιλεύουν η ευτυχία κι ο πλούτος. Ο Τογκάσο είχε δίκιο. Θα πληρώσει την τιμή που πρέπει, θα πουληθεί, αλλά θα βρίσκεται από την άλλη πλευρά, από την πλευρά της ελευθερίας και της αλήθειας. Οι σειρήνες τώρα χτυπούν. Ο πατέρας, που δεν είναι παρά ένα τσακισμένο κορμί, την αγκάλιασε κι ύστερα έφυγε. Οι σειρήνες χτυπούν πάντα. Η Νίνα μ’ ορθό τα’ ανάστημά της βγαίνει στο φως της μέρας» (σελ. 131 – 133).

απόσπασμα από άρθρο του ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΙΖΙΚΙΡΙΚΗΣ (ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ, αρ. τευχ. 26, Δεκέμβρης 1985) Ο ΑΛΤΟΥΣΕΡ ΤΟ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΚΑΙ ΟΙ «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΈΝΑ ΥΛΙΣΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ»
παρμένο από το πολιτικό καφενείο