Οι ελεγείες του Γουτεμβέργιου

[Pflegeleicht]

Οι ελεγείες του Γουτεμβέργιου

Στο βιβλίο αυτό ο Σβεν Mπίρκερτς, μ' ένα δυναμικό και προσωπικό τρόπο, υποστηρίζει ότι ο πολιτισμός μας οδηγείται σε πνευματική παρακμή, η οποία είναι απόρροια των πιέσεων που έχουν προκληθεί από την επιθυμία των ανθρώπων να υποδεχτούν άκριτα και χωρίς προβληματισμό τις νέες τεχνολογίες σε βάρος της γραφής και της ανάγνωσης. Kαθώς οι άνθρωποι αναζητούν όλο και περισσότερο να επικοινωνήσουν μέσα από το διαδίκτυο, καθώς ευνοούν τις εικόνες της οθόνης και διαβάζουν όλο και λιγότερα βιβλία, στρέφονται ταυτόχρονα κατά των βασικών στοιχείων της ανθρώπινης κοινωνίας. H τυπωμένη σελίδα και η οθόνη του υπολογιστή δεν αλληλοσυμπληρώνονται. O συγγραφέας υποστηρίζει ότι είναι εξ ορισμού αντίθετες δυνάμεις και ευνοούν διαφορετικούς πολιτισμούς. H σύγκρουσή τους είναι όχι μόνο αναπόφευκτη, αλλά ταυτόχρονα θέτει σε κίνδυνο τις θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες. O Mπίρκερτς αρχίζει την αναζήτησή του από την οπτική του αναγνώστη -αφού καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία και το πάθος του για τα βιβλία- και εν συνεχεία εξετάζει την "απόλαυση της ανάγνωσης". Yποστηρίζει ότι η ανάγνωση και η κοινωνική της σημασία κινδυνεύουν να εξαφανιστούν στο νέο και ανερχόμενο ηλεκτρονικό επικοινωνιακό πεδίο μέσα από τις χρήσεις των ψηφιακών δίσκων, των ηλεκτρονικών κειμένων και των ακουστικών βιβλίων και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη κοινωνία, ως πολιτισμός και ως είδος, γίνεται πιο ρηχή και παράλληλα απομακρύνεται από την ουσία της γνώσης και ικανοποιείται με την ταχύτητα της παροχής των πληροφοριών.
_________________
Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην ακριβή αλήθεια, αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο [Charles Baudelaire]

Truth springs from argument amongst friends

[Pflegeleicht]

Η Τρίτη Επανάσταση και ο θάνατος της λογοτεχνίας

Ας ξεκαθαρίσω κάτι: Δεν είμαι από εκείνους που γεννήθηκαν “καλωδιωμένοι” ούτε ανακάλυψα τη γραφή όταν βρέθηκα στο διαδίκτυο. Είμαι -μάλλον- ένας από αυτούς που θα κλάψουν πικρά όταν τα βιβλία και η λογοτεχνία όπως την ξέρουμε θα “πεθάνουν”.

Αλλά θα το ξεπεράσω.

-

Μου είναι πολύ δύσκολο να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς βιβλία. Ξεκίνησα να διαβάζω μανιωδώς από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού και στην έκτη επιχείρησα να γράψω το πρώτο μου “μυθιστόρημα”. Χωρίς υπολογιστή. Με ένα στυλό και ένα μπλε τετράδιο.

-

Μέχρι και πριν οκτώ χρόνια έγραφα σε μια Olympia Splendid του ’69, μια “αρχαία” γραφομηχανή, για την οποία ήταν δύσκολο να βρεις μελανοταινίες.

Δεν ξέρω γιατί το έκανα. Ίσως ήταν ρομαντισμός, ίσως αταβισμός ίσως λουδιτισμός ή μπορεί -πολύ απλά- να το έκανα επειδή δεν είχα υπολογιστή.

-

Μόλις απέκτησα, κατά τύχη, ένα εξίσου αρχαίο υπολογιστή και γεύτηκα το γλυκό μέλι του delete και του “ορθογραφικού ελέγχου”, η γραφομηχανή μου έγινε προσωπικό μουσειακό κομμάτι…

Είναι πολύ πιο εύκολο να γράφεις, να διορθώνεις, να αλλάζεις, να μεταθέτεις… ψηφιακά.

-

Και πάλι όμως δεν είχα συνειδητοποιήσει τη δύναμη του μέσου, μέχρι που απέκτησα και διαδικτυακή σύνδεση.

Μέχρι τότε ο υπολογιστής για μένα δεν ήταν τίποτα άλλο από μια εξελιγμένη γραφομηχανή. Μόλις συνδέθηκα και ειδικά μόλις ξεκίνησα να γράφω για τον Γελωτοποιό εισήλθα (χωρίς τυμπανοκρουσίες) στον κόσμο της Τρίτης Επανάστασης.

~~{}~~1

Η Πρώτη Επανάσταση ήταν η καταγραφή των Ομηρικών Επών. Αυτή δεν έγινε εύκολα ούτε χωρίς αντιδράσεις.

“Η θεμελιακή μετάβαση από τον προφορικό στο λογοτεχνικό πολιτισμό ήταν μια αργή διαδικασία. Επί αιώνες, παρά την ύπαρξη της γραφής, η Ελλάδα είχε στην ουσία προφορικό πολιτισμό.

Μόνο στην εποχή του Πλάτωνα, κατά τον τέταρτο αιώνα, αυτή η κυριαρχία της ποίησης στον προφορικό πολιτισμό αμφισβητήθηκε και κατέληξε στην επικράτηση της γραφής και της ανάγνωσης.” (Eric Havelock, ιστορικός)

-

Η “τεχνολογία” της γραφής, όπως εμφανίστηκε στους αρχαίους Έλληνες, άλλαξε τον κόσμο. Νομίζετε ότι υπερβάλλω;

Εξηγήστε μου τότε πως θα μπορούσαν να έχουν φτάσει ως εμάς τα φιλοσοφικά κείμενα των αρχαίων. Προφορικά;

~~{}~~

3Η Δεύτερη Επανάσταση ήρθε σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια μετά, όταν ο Γουτεμβέργιος επινόησε τα κινητά τυπογραφικά στοιχεία.

-

Όπως είπε ο φίλος και συνεργός Όττο: “Αν η Εκκλησία ήξερε τι αλλαγές θα έφερνε η εφεύρεση της τυπογραφίας θα είχε κάψει τον Γουτεμβέργιο, με πολύ μεγαλύτερη ζέση απ“ ό,τι έκανε με τον Μπρούνο.”

-

Δεν θα είμαι καθόλου υπερβολικός αν πω ότι η τεχνολογία του Γουτεμβέργιου έφερε την Αναγέννηση.

Πριν από αυτόν τα βιβλία, χειρόγραφα αντίτυπα, ήταν προνόμιο της Εκκλησίας και των Αριστοκρατών.

Η Γνώση ήταν προνόμιο των… προνομιούχων.

Εκείνοι αποφάσιζαν τι ήταν άξιο για να αντιγραφεί. Και σίγουρα δεν θα υπήρχε ο Θερβάντες ούτε ο Δον Κιχώτης, αν ο Γουτεμβέργιος δεν είχε δώσει τα “βιβλία στο λαό”.

Μέχρι το 1455 μπορούσαν να διαβάζουν μόνο οι Επίλεκτοι.

Μετά μπορούσαν να διαβάζουν όλοι. Και αυτό άλλαξε τον κόσμο.

-

Η Τρίτη Επανάσταση, είμαι σίγουρος, θα είναι εξίσου καταλυτική (αν και πολύ πιο γρήγορη). Όχι μόνο για τον λόγο και τη λογοτεχνία, αλλά και για την κοινωνία εν γένει.

Με τη γουτεμβέργεια επανάσταση όλοι μπορούσαν να διαβάζουν. Με το διαδίκτυο όλοι μπορούν πλέον να γράψουν.

Προσοχή: Και πριν μπορούσαν όλοι να γράψουν, αλλά για να κοινοποιηθούν οι σκέψεις τους έπρεπε πρώτα να περάσουν από την έγκριση των εκδοτών και των αρχισυντακτών.

-

Στις έντυπες εφημερίδες τυπώνονταν μόνο τα άρθρα που συμφωνούσαν με τις ιδέες των ιδιοκτητών τους. Υπήρχε και ο εναλλακτικός τύπος, αλλά αυτός ήταν είτε απαγορευμένος είτε μικρού βεληνεκούς, ελλείψει κεφαλαίου.

-

Η λογοτεχνία που εκδιδόταν έπρεπε να είναι επωφελής, οικονομικά, για τους εκδοτικούς οίκους. Και οι άνθρωποι που αποφάσιζαν τι θα διάβαζε το κοινό δεν ήταν λογοτέχνες, ήταν επιχειρηματίες και υπάλληλοι.cami

-

Έγραφα, σε παλιότερο κείμενο (Ο επαναστατημένος άνθρωπος) ότι ο Γκαλιμάρ δεν ήθελε να εκδώσει τον “Ξένο” του Καμύ. Όχι για ιδεολογικούς λόγους. Απλά πίστευε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο δεν θα πουλούσε περισσότερα από χίλια αντίτυπα, ότι θα ήταν μια “λάθος κίνηση” του οίκου του.

Το εξέδωσε ως προσωπική χάρη στον Μαλρώ -ο οποίος ήταν πολύ πιο διορατικός από τον εκδότη.

Χωρίς να αναφερθούμε στη λογοτεχνική σημασία του “Ξένου”, η επιτυχία του και οι αλλεπάληλες εκδόσεις-μεταφράσεις, απέδειξαν ότι οι εκδότες και οι υπάλληλοι τους, δεν είναι οι κατάλληλοι άνθρωποι για να κρίνουν τι θέλει να διαβάσει το κοινό.

~~{}~~

Ένας άλλος φίλος/συνεργός, ο Γιώργος, μου γνωστοποίησε τις προάλλες την ύπαρξη ενός καινούριου λογισμικού (νομίζω ότι το χρησιμοποιεί το Amazon) το οποίο “προβλέπει” με πολύ καλά αποτελέσματα, ποιο βιβλίο μπορεί να γίνει μπεστ-σέλλερ.

(Λίγη ώρα μετά τη δημοσίευση του συγκεκριμένου κειμένου, ο Γιώργος μου έστειλε το link για το «Computer program predicts best sellers«. Το προσθέτω, κάτι που δεν θα μπορούσα να κάνω με την Olympia splendid).

(Και συνεχίζω)

Αλλά κάτι μου λέει ότι το συγκεκριμένο λογισμικό θα απέρριπτε τον Τζόις και τον Καμύ (πόσο μάλλον τον Καζαντζάκη με τους νεολογισμούς του).

Και φανταστείτε έναν λογοτεχνικό κόσμο φτιαγμένο αποκλειστικά από Νταν Μπράουν, Μπουκάι, Μαντά και σαράντα χιλιάδες αποχρώσεις του γκρίζου.

~~{}~~

Οι εφημερίδες, τα τηλεοπτικά κανάλια, οι εκδοτικοί οίκοι ανήκουν σε ανθρώπους που είτε είναι είτε σχετίζονται άμεσα με την καθεστηκυία τάξη.

4Αυτοί αποφασίζουν ποιες φωνές θα ακουστούν.

Το διαδίκτυο, από την άλλη, είναι το πιο αντι-ελιτίστικο μέσο που έχει υπάρξει από καταβολής κόσμου.

-

Ο καθένας πλέον μπορεί να γράψει. Ο καθένας μπορεί να “ακουστεί” ως τα πέρατα της γης.

Το μόνο που χρειάζεται ο “καθένας” είναι ένας υπολογιστής (ή ένα κινητό τηλέφωνο) και μια σύνδεση.

Ουσιαστικά ούτε αυτό είναι απαιτούμενο, αφού ο “καθένας” μπορεί να χρησιμοποιήσει τη σύνδεση του γείτονα ή ένα ανοικτό wi-fi ή μπορεί, ακόμα πιο εύκολα, να γράψει από ένα ίντερνετ-καφέ.

Ένα ευρώ την ώρα και “ακούγεσαι” σε όλον τον πλανήτη, αρκεί να έχεις να πεις κάτι που ο πλανήτης θέλει να ακούσει.

-

Την επιλογή δεν την κάνουν πλέον οι έχοντες και κατέχοντες, αλλά το κοινό!

~~{}~~

Ο έντυπος Τύπος πνέει τα λοίσθια.

Η τηλεόραση προσπαθεί να ενσωματωθεί στην ψηφιακή επανάσταση, για να μην αφανιστεί.

Τα λεξικά, οι εγκυκλοπαίδειες και η έντυπη λογοτεχνία σύντομα θα είναι μουσειακά (όπως και ηindex γραφομηχανή μου).

-

Πάλι θα νομίζετε ότι υπερβάλλω.

“Πως είναι δυνατόν να εξαφανιστούν τα βιβλία; Τόσο γρήγορα;” αναρωτιέστε.

Η πρώτη επανάσταση χρειάστηκε αιώνες. Αλλά η βασική ιδιότητα της ψηφιακής επανάστασης είναι η ταχύτητα.

-

Πόσοι από εσάς, που έχετε γεννηθεί πριν το ’80, θα πιστεύατε ότι τόσο εύκολα -και γρήγορα- θα προσαρμοζόσασταν στις βιντιακές κλήσεις από ένα τηλέφωνο ή από τον υπολογιστή σας; (Πριν πόσα χρόνια φτιάχτηκε το skype;)

Ότι θα μπορούσατε να μιλάτε (και να βλέπετε!) ατελείωτες ώρες κάποιον φίλο σας που βρίσκεται στην άλλη μεριά της Γης. Και μάλιστα δωρεάν!

-

Η αλλαγή δεν είναι το μέλλον, δεν είναι κάτι που ίσως να συμβεί.

Είναι το παρόν. Συμβαίνει, αλλά επειδή το ζούμε δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε.

-

Η Τρίτη Επανάσταση θα αλλάξει τα πάντα.

Όσοι το αρνούνται θα μείνουν με τη λύρα τους να τραγουδάνε (από μνήμης) ραψωδίες.

-

Το θέμα δεν είναι αν θα αλλάξει και η λογοτεχνία, αλλά πως θα αλλάξει, πως θα γίνει.

Αυτό δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να το προβλέψει. Η αλλαγή είναι πάντα καινοφανής, αλλιώς δεν είναι αλλαγή.

-

Η τεχνολογία της δαγκεροτυπίας (της πρώιμης φωτογραφίας) άλλαξε τη ζωγραφική. Δεν νομίζω ότι ο Μικελάντζελο θα μπορούσε να φανταστεί πίνακες σαν εκείνους του Καντίνσκι.

Η τεχνολογία του κινηματογράφου άλλαξε το θέατρο και τη λογοτεχνία (ποιος θα έγραφε ένα βιβλίο σαν το “Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές” πριν τον κινηματογράφο

Η τεχνολογία της ηχογράφησης άλλαξε τη μουσική. Το βίντεο άλλαξε ακόμα περισσότερο τη μουσική.

5Η ψηφιακή τεχνολογία αλλάζει τα πάντα.

-

Η ψηφιακή επανάσταση είναι πιο επιδραστική από κάθε άλλη. Γιατί αλλάζει (το έχει κάνει ήδη) ολόκληρη τη ζωή μας.

Πλέον οι άνθρωποι είναι -πιο πολύ από ποτέ- κλεισμένοι στα σπίτια τους. Αλλά δεν είναι ποτέ μόνοι.

Η “ιδιωτικότητα” θα γίνει ένα παραμύθι που θα λέμε στα παιδιά μας και εκείνα θα μένουν να μας κοιτούν σαν να ακούν για τις σταυροφορίες και για την Ιλιάδα.

Και αυτό θα επηρεάσει και τις τέχνες. Είναι αναπόφευκτο.

-

Η λογοτεχνία δεν θα πεθάνει, αλλά θα αλλάξει. Η καινούρια της μορφή, αυτό που συνηθίζω να αποκαλώ “μπλογοτεχνία”, θα διαφέρει από αυτό που γνωρίζουμε και έχουμε συνηθίσει.

Πως ακριβώς θα είναι το γνωρίζουν μόνο οι επερχόμενοι μπλογοτέχνες.

-

Ας αποχαιρετίσουμε το κείμενο όπως το ξέραμε. Κάτι νέο έχει γεννηθεί, χωρίς βιβλία πλέον, χωρίς τη σταθερότητα των τυπωμένων λέξεων και τη μοναχικότητα του συγγραφέα.

-

Ας καλωσορίσουμε το υπερκείμενο.












_________________
Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην ακριβή αλήθεια, αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο [Charles Baudelaire]

Truth springs from argument amongst friends

[Pflegeleicht]

Ο Κούλογλου, ο Μπαμπινιώτης, ο Γελωτοποιός, ο σχολιαστής και το υπερκείμενο

«Ακόμα κι όταν είχαμε όλα τα βιβλία που χρειαζόμασταν, ψάχναμε να βρούμε γκρεμό για να πηδήξουμε».

Ρέι Μπράντμπουρι, Φαρενάιτ 451

-

Έχετε ποτέ ακούσει κάποια τηλεπερσόνα να εκθέτει τα ελαττώματα της; Το κάνουν πολύ συχνά. Ρωτάει ο “δημοσιογράφος” την τηλεπερσόνα: “Ποιο είναι το μεγαλύτερο ελάττωμα σας;”

Και εκείνη απαντάει (με ειλικρίνεια): “Εμπιστεύομαι τους ανθρώπους” ή “Είμαι τελειομανής” ή “Μου αρέσει να γελάω” ή κάτι παρόμοιο που κάνει τους τηλεθεατές να χαμογελάνε συγκαταβατικά.

-

Για να κλέψω κι εγώ ένα δευτερόλεπτο από την τηλεοπτική τους αίγλη θα εκτεθώ δημοσίως και θα παρουσιάσω το μεγαλύτερο μου ελάττωμα:

“Μου αρέσει να στοχάζομαι!” (αυτό δεν έχω ακούσει κάποια τηλεπερσόνα να το λέει).

-

Είναι πολύς καιρός που προσπαθώ να κατανοήσω τη δύναμη του διαδικτυακού μέσου, τις προοπτικές του, τις διαφορές του από τον έντυπο λόγο.

Σιγά-σιγά κατάλαβα ότι η λογοτεχνία, όπως αυτή είναι αποτυπωμένη στο χαρτί, διαφέρει παρασάγγας από την διαδικτυακή της αδελφή, τη “μπλογοτεχνία”.

(Αυτή η λέξη είναι δική μου επινόηση και ποτέ δεν θα μπει στο wikipedia ή στο λεξικό του Μπαμπινιώτη -ειδικά στο δικό του λεξικό και θα καταλάβετε γιατί.) Picabia-Dada-Movement-p

-

Τις προάλλες, καθώς τριγυρνούσα και έψαχνα στη παρακείμενη δημοτική βιβλιοθήκη (και αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα μου ελαττώματα) έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Σβεν Μπιρκερτς, «Οι Ελεγείες του Γουτεμβέργιου»,εκδόσεις Καστανιώτη, μτφ Εξαρχοπούλου.

Ο Σβέν με βοήθησε να γράψω ένα κείμενο με τίτλο “Η Τρίτη Επανάσταση και ο θάνατος της λογοτεχνίας”.

Ένα κείμενο ή ένα υπερκείμενο;

-

Ας πούμε καταρχάς ότι το υπερκείμενο δεν είναι το supertext, αλλά το hypertext. Δεν είναι κάτι ανάλογο με τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε. Δεν είναι “υπεράνω” των άλλων κειμένων, αλλά -μάλλον- βρίσκεται σε άλλη διάσταση, σε σχέση με το συμβατικό, το έντυπο κείμενο.

Ποιες είναι οι διαφορές του; Θα καταλάβετε…

-

Το κείμενο για την Τρίτη Επανάσταση το αναδημοσίευσε το TVXS.

Η αναδημοσίευση, από μόνη της, είναι ένα χαρακτηριστικό του υπερκείμενου. Γιατί στην νέα του εμφάνιση το δικό μου κείμενο είχε αλλάξει.

Δεν υπήρχε η εικονογράφηση, όπως εγώ την εννοώ και όπως αυτή υπονοεί κάτι, και είχε αλλάξει η παραγραφοποίηση.

Αλλά, το κυριότερο, είχε αλλάξει το πλαίσιο.

-

Το TVXS είναι ένα διαδικτυακό “περιοδικό” δημοσιογραφίας και πολιτισμού που έχει δημιουργήσει ο Κούλογλου. Το κύρος του (και η αυθεντία του ίσως) «διαποτίζει» κάθε δημοσίευση που γίνεται εκεί.

Και αρχείο λήψης (2)σίγουρα το όλο context, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, δεν έχει απολύτως καμία σχέση με το μπλογοτεχνικό, ημι-ερασιτεχνικό και ιδιάζοντα χαρακτήρα του “Γελωτοποιού”.

Το TVXS είναι (κατά το μάλλον ή ήττον) έγκυρο.

Ο “Γελωτοποιός” είναι…

-

Ας συνεχίσουμε.

Το πόσο σημαντικό είναι το “πλαίσιο” το κατάλαβα όταν κόντεψε να μου κάνει μήνυση ο πρώην υπουργός, ακαδημαϊκός και λεξικογράφος Μπαμπινιώτης.

Σε μια εποχή όπου συνήθιζα να γράφω σατιρικά κείμενα έγραψα και μια φανταστική συνέντευξη του “Μπάμπι” στον Παύλο Τσίμα, όπου ο υπουργός συμπεριφερόταν ως αναρχοαυτόνομος, λέγοντας αλήθειες που ποτέ δεν θα μπορούσε να είχαν ακουστεί στην τηλεόραση του Μπόμπολα.

Όσοι διάβαζαν τον Γελωτοποιό και ήξεραν τις σατιρικές του τακτικές, απλά γέλασαν.

-

Όμως το συγκεκριμένο κείμενο (Παρέμβαση Μπαμπινιώτη για την κατάληψη της Βίλα Αμαλίας) έτυχε να αναδημοσιευτεί σε πάμπολλα μπλογκ με εντελώς διαφορετικό “πλαίσιο”. Αυτοί που το διάβασαν πίστεψαν ότι ήταν μια αληθινή συνέντευξη (!) και την αναπαρήγαγαν μέσω μπλογκ ή email.

Στο μπλογκ ενός φίλου (Αίεν αριστεύειν) έκανε 50.000 επισκέψεις την πρώτη μέρα. Σύντομα αναγκάστηκα να γράψω πάνω από το δικό μου κείμενο ότι είναι προϊόν μυθοπλασίας, αφού εκνευριστικά πολλοί έμπαιναν και ζητούσαν το βίντεο της συνέντευξης.dada_paris_04

-

Ο ίδιος ο Μπαμπινιώτης, που φάνηκε πολύ μικρότερος των περιστάσεων, ανακοίνωσε στην προσωπική του σελίδα ότι “θα προχωρούσε σε περαιτέρω νομικές διαδικασίες”.

Τον σταμάτησε ένας φίλος μπλόγκερ (Μικρόκοσμος), ο οποίος του έστειλε προσωπικό μήνυμα και του κατέδειξε ότι δεν είχε τίποτα να κερδίσει μηνύοντας τον Γελωτοποιό.

(Μια πιο εκτενής περιγραφή του όλου επεισοδίου μπορεί να βρείτε στο Moufbusters)

-

Αυτό το περιστατικό είναι η καλύτερη απόδειξη ότι το μέσο επηρεάζει το μήνυμα.

-

Αλλά μία από τις πιο σημαντικές παραμέτρους της μπλογοτεχνίας είναι ότι ο αναγνώστης δεν είναι παθητικός δέκτης, μαζοποιημένος, όπως στην τηλεόραση. Ο αναγνώστης διαμορφώνει (ή τουλάχιστον μπορεί) το υπερκείμενο, είναι μέρος αυτού.

-

Τη μέρα της αναδημοσίευσης στο TXVS κάποιος αναγνώστης, ο Αλεξ ντελ Π συγκεκριμένα, έγραψε το εξής σχόλιο:

Alex del P · Top Commenter

Αγαπητέ Γελωτοποιέ,κατ’αρχάς μη μπερδεύεις τη λογοτεχνία με τη »μπλογοτεχνία» και τη συνεπαγόμενη μπουρδολογία, το μόνο που ο ωκεανός του διαδικτύου μπορεί να εξασφαλίσει. Ίσως βολεύεσαι με αυτή την εξέλιξη καθώς βαυκαλίζεσαι και θεωρείς τα κολάζ πληροφοριών που παραθέτεις ως υψηλή λογοτεχνία του διαδικτύου.

dada_main-

Μπορεί ο ανθρώπινος »λόγος» να μην καταγραφόταν πάντα, μπορεί από τις μπογιές των μάγων να περάσαμε στις πλάκες του ιερατείου και στα δέρματα ζώων, όμως η οποιαδήποτε »γνώση» καταγραφόταν εκεί
περνούσε μέσα από τη δοκιμασία του χρόνου(σκέψης,πρακτικής καταγραφής), αλλά και το κόσκινο της κοινωνίας-κοινότητας -δε γινόταν ο καθένας μάγος της φυλής,ούτε γραφέας και δεν σώθηκαν οι ιστορίες του πρώτου τυχόντα στρατιώτη του Πελοποννησιακού πολέμου.

-

Με την ύπαρξη του βιβλίου το ρόλο του κόσκινου τον έπαιξαν οι εκδότες,οι συγγραφικοί κύκλοι (ο Μαλρώ που ανέφερες), αλλά και το μορφωμένο κοινό. Η Μαντά ,ο Νταν Μπράουν και χίλιες δύο άλλες αηδίες ΔΕΝ είναι λογοτεχνία, τέχνη του Λόγου δηλαδή. Απλά είναι εύπεπτες ιστορίες για τη μάζα καταγεγραμμένες σε χαρτί. Κάτι σαν κείμενα για λειτουργικά αναλφάβητους. Οι μάζες πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν και δυστυχώς η υψηλή σκέψη δεν απευθύνεται σε αυτές (μπορεί εμείς να τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο, αλλά αν αυτός δε θέλει τί να κάνουμε.

-

Η καταγραφή λοιπόν και το αποθησαύρισμα γνώσης και σημείων για να πορευτούμε σε αυτόν τον άγνωστο κόσμο που μας προσφέρει η υψηλή σκέψη ΜΕΣΩ του βιβλίου δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτα ούτε να υποκατασταθεί. Η ηρεμία και η προσήλωση,ο διαλογισμός που προσφέρει η επαφή με το αντικείμενο βιβλίο,δε θα βρεθεί ποτέ στη οθόνη του υπολογιστή .Στο βιβλίο τα γράμματα είναι ενσαρκωμένα αποτελούν μια οντότητα με βαρύνουσα σημασία.

-

Στη σκουπιδοπαραγωγό και σκουπιδοφάγο εποχή μας βέβαια πολλοί θα στραφούν στο διαδίκτυο (συμφωνώ πως αποτελεί χώρο ελεύθερης έκφρασης αλλά το ότι μπορώ ελεύθερα να γράψω για τη ζωγραφική του 15ου αιώνα παραδείγματος χάριν δε σημαίνει ότι γνωρίζω το αντικείμενο-κάτι που διασφαλίζεται μέσω μιας έντυπης έκδοσης), αυτό όμως δε σημαίνει ότι πολλοί δε θα παραμείνουν θιασώτες και λάτρεις πιό παραδοσιακών προσεγγίσεων.E31693

-

Είναι μάλλον καθολικός νόμος ότι τα πράγματα αλλάζουν αλλά αυτό δε σημαίνει ότι πάντα πρέπει να γίνονται κοσμογονικές ανακατατάξεις ή μονομερείς. Το διαδίκτυο είναι γεγονός με τα καλά του και τα στραβά του,αν όμως δε διαφυλάξουμε την ύπαρξη του βιβλίου θα είμαστε υπεύθυνοι για το χαμό ενός μεγάλου μέρους της ανθρώπινης ικανότητας για Σκέψη.

Reply · 2 · Like · Unfollow Post ·

-

Ο Άλεξ, που διάβασε τυχαία ένα κείμενο με τον προβοκατόρικο τίτλο “…Ο θάνατος της λογοτεχνίας”, στο TVXS, δεν μπορούσε να γνωρίζει ότι ο Γελωτοποιός είναι θιασώτης του έντυπου λόγου και ότι παροτρύνει τους αναγνώστες να διαβάζουν βιβλία, όχι μπλογοτεχνία.

-

Η σημασία του υπερκείμενου είναι ότι ο συγγραφέας/μπλογοτέχνης δεν είναι πλέον ένα μοναχικό πλάσμα που γράφει τις ιδεοληψίες του και περιμένει να εκδοθεί, για να ακούσει τις κριτικές, για να δει την αποδοχή από τον κόσμο.

Ο μπλογοτέχνης ζει μέσα στον κόσμο και είναι ένας από αυτούς (ουσιαστικά όλοι είναι συγγραφείς) και αυτή είναι η απόλυτη δημοκρατικότητα του διαδικτύου: “Ευνουχίζει τις αυθεντίες”.

-

Την επομένη της ανάρτησης του υπερκειμένου και αφού αυτό αναρτήθηκε στο διαφορετικό πλαίσιο του TVXS, ο συγγραφέας/μπλογοτέχνης, ο Γελωτοποιός, ο υποφαινόμενος, βρέθηκε αντιμέτωπος με εποικοδομητικές αντιθέσεις.

Duchamp-roueΚαι οδηγήθηκε σε αυτές τις σκέψεις, έτσι όπως τις έγραψε στο TVXS, ως σχόλιο στο σχόλιο του Άλεξ:

-

Το παλιό πάντα αντιστέκεται, συχνά λυσσαλέα, και πάντα ηττάται.

Το καινούριο θα επικρατήσει αναπόφευκτα.

Όμως δεν πρέπει να θρηνούμε για την ανθρώπινη σκέψη και τα επιτεύγματα της. Αυτή εξελίσσεται, πολλές φορές παλινοδρομώντας.

-

Η ρευστότητα του υπερκειμένου προσιδιάζει στην προφορική παράδοση, παρά στη μονιμότητα του τυπωμένου κειμένου.

Ο μπλογοτέχνης, σαν νέος ραψωδός, αφηγείται μια ιστορία που συντίθεται από διάφορα άλλα υπερκείμενα (μυθολογικά, λογοτεχνικά, επιστημονικά κλπ).

-

Ο αναγνώστης μπορεί να επέμβει άμεσα στο υπερκείμενο με τα σχόλια του, καθώς και να το τροποποιήσει, αναδημοσιεύοντας “το όπως εκείνος επιθυμεί.

Ο ρόλος του αναγνώστη είναι έτσι καταλυτικός και η αυθεντία του συγγραφέα αποδομείται.Hausmann-tκte-p2

-

Το ίδιο το μέσο διαμορφώνει το μήνυμα.

Επειδή το μέσο είναι πολυπολιτισμικό/αταξικό και δεν έχει ανάγκη από χορηγούς, μαικήνες και κεφάλαια, προάγει την ιδιαίτερη αξία κάθε ατόμου, χωρίς όμως να προβάλλει μια κάποια (υποτιθέμενη) ανωτερότητα του.

-

Η μαζοποίηση προκύπτει όταν ο δέκτης είναι παθητικός καταναλωτής (ιδεών, αισθημάτων, αγαθών).

Η διαδραστικότητα του υπερκειμένου δυναμιτίζει την παθητικότητα -ως εκ τούτου και τη μαζοποίηση.

-

Τι θα προκύψει από την αλλαγή είναι άγνωστο.

Πιθανότατα δεν θα είναι μια απλή σύνθεση, αλλά μάλλον μια υπέρθεση καταστάσεων, όπου πολλές παράταιρες μήτρες (matrix) θα συνυπάρχουν.

-

Το μόνο βέβαιο είναι ότι “the times they are a-changin”.

~~{}~~

Έτσι, με την παρέμβαση του Άλεξ, λύθηκε -εν μέρει- η απορία μου για το τι είναι το υπερκείμενο.

Δεν καταλάβατε ακόμα; Αυτό που μόλις διαβάσατε είναι ένα υπερκείμενο, το οποίο θα συνεχίσει να μεταλλάσσεται, καθώς εσείς θα το διαβάζετε, θα το αναδημοσιεύετε (ή όχι), θα το σχολιάζετε.

dada_siegt-

Δεν ισχυρίζομαι ότι η μπλογοτεχνία του Γελωτοποιού είναι κάτι εξαιρετικό. Καθώς όμως όλο και περισσότεροι άνθρωποι γράφουν στον υπερχώρο του διαδικτύου αυξάνονται οι πιθανότητες να βρεθεί κάποιος που πράγματι να κάνει “Μεγάλη Μπλογοτεχνία” (ό,τι και να σημαίνει αυτό).

-

Εκτός, βεβαίως, αν το ίδιο το μέσο δεν επιτρέπει τη δημιουργία “Μεγάλων”, παρά μόνο συνδυάζει τις ικανότητες πολλών, σε ένα νέο είδος συλλογικής γραφής, παρόμοιας με τους λαϊκή τέχνη.

-

Όπως έγραψα είναι πολύ δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο να προβλέψεις τη μορφή που θα προκύψει από κάθε επανάσταση, αφού δεν μπορείς να αποστασιοποιηθείς.

Και οι μετά Χριστόν προφήτες είναι γάιδαροι.

(Όλες οι εικόνες προέρχονται από το καλλιτεχνικό αντικίνημα του dada. Το νταντά αυτοδιαλύθηκε όταν οι συμμετέχοντες [ανάμεσα σε αυτούς ο Μπρετόν, ο Τζαρά, ο Πικαμπιά, ο Ελυάρ και ο Ντυσάν] κατάλαβαν ότι το νταντά γινόταν νταντα-ισμός.

Από τις στάχτες του νταντά, που πρέσβευε ότι τίποτα δεν είναι ιερό στην τέχνη, γεννήθηκε ο σουρεαλισμός, η ready made art, η mixed media art, η ανεικονική τέχνη και άλλα που δεν γνωρίζω, γιατί δεν είμαι ειδήμων σε αυτόν τον τομέα -ούτε και σε κανέναν άλλο.)
_________________
Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην ακριβή αλήθεια, αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο [Charles Baudelaire]

Truth springs from argument amongst friends

[Pflegeleicht]

"Το να ανακατεύει κανείς κρασιά μπορεί να είναι λάθος, αλλά η παλιά και η νέα σοφία ανακατεύονται θαυμάσια." <Bertolt Brecht>
_________________
Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην ακριβή αλήθεια, αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο [Charles Baudelaire]

Truth springs from argument amongst friends

[Pflegeleicht]

Επικίνδυνοι πολίτες

Η ελληνική αριστερά και η κρατική τρομοκρατία

Νένη Πανουργιά ( Modern Greek Studies Association )
μετάφραση: Νεκτάριος Καλαϊτζής

Εκδόσεις Καστανιώτη, 2013
363 σελ.


Πώς κατασκευάζει ένα κράτος τους επικίνδυνους πολίτες του; Και με ποιους τρόπους και ποιες διαδικασίες αποφάσισε το ελληνικό κράτος ποιοι θα ήταν άξιοι να λέγονται πολίτες του και ποιοι ανάξιοι; Το βιβλίο καταδύεται σε αυτό το ερώτημα και παρουσιάζει, με τρόπο που είναι ταυτοχρόνως επισκοπικός και λεπτομερής, τις πτυχώσεις της εμπειρίας της αντίστασης στην κρατική τρομοκρατία στη διάρκεια του 20ού αιώνα στην Ελλάδα. Φέρνοντας σε διάλογο πολλαπλούς ερευνητικούς τρόπους -προφορικές μαρτυρίες και αυτοβιογραφικές αφηγήσεις με ιστορικά αρχεία και αναλύσεις, επίσημες τοποθετήσεις και ανεπισήμες σιωπές..., το βιβλίο διατρέχει την ιστορία των τελευταίων εκατό χρόνων για να ιχνηλατήσει τους τρόπους με τους οποίους οι πολίτες της χώρας χαρακτηρίστηκαν και διώχθηκαν ως αριστεροί, είτε ήταν είτε δεν ήταν. Διακρίνει και περιγράφει τη διαδικασία κατασκευής μιας γκρίζας ζώνης ύπαρξης, εκείνης του "επικίνδυνου πολίτη", η οποία, ως άλλος Καιάδας, γέμισε συστηματικά και μεθοδικά με ανυπάκουες ζωές. Παρακολουθεί την πραγμάτωση της βιοπολιτικής μέσα από τις πρακτικές του σύγχρονου κράτους και θέτει υπό διερώτηση τη διάκριση περί "ζωής" και "βίου". Σήμερα, που η λεγόμενη "θεωρία των άκρων" έχει κατακλύσει τον δημόσιο λόγο, η Νένη Πανουργιά την εντοπίζει στις θεωρίες της Άρεντ και του Καστοριάδη περί των απαρχών του ολοκληρωτισμού και την ιχνηλατεί στις πρόσφατες θέσεις των "αναθεωρητών της ιστορίας". Αλλά, πέρα από οτιδήποτε άλλο, προτείνει και προτάσσει την επαναφορά του ανθρώπου ως κεντρικού σημείου αναφοράς - όχι ως μονάδας υπεράνω όλων των άλλων, αλλά ως του ελάχιστου σημείου επί του οποίου οφείλει να οικοδομείται οποιαδήποτε εννοιολόγηση του πολιτικού, του υπαρξιακού, του κοινωνικού, και κάνει μια μεθοδολογική πρόταση για το πώς μπορούμε να γράφουμε εφεξής για πράγματα γνωστά αλλά όχι διαυγή, εμπειρίες βιωμένες αλλά όχι λογοποιημένες - για το πώς, τόσο ανεπαίσθητα όσο και βίαια, το κράτος κατασκευάζει "επικίνδυνους πολίτες".

"Το "Επικίνδυνοι πολίτες" είναι ένα ρωμαλέο βιβλίο που δεν ξεχνιέται. Είναι συγχρόνως η τρομακτική ιστορία σχεδόν μισού αιώνα κρατικής βίας που σημάδεψε ανεξίτηλα την Ελλάδα, ένας βαθύς προβληματισμός σχετικά με τις συνθήκες που κατέστησαν δυνατή τη σύλληψη και την υλοποίηση της ιδέας του στρατοπέδου συγκέντρωσης, και ένα κείμενο που συνδυάζει την εθνογραφία, την ιστορία και την αφήγηση προσωπικών βιωμάτων με συγκλονιστικά αποτελέσματα".

(Sherry Ortner, Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Λος Άντζελες)

"Το "Επικίνδυνοι πολίτες" είναι ταυτόχρονα ένα κατηγορώ εναντίον των αστόχαστων φιλοδοξιών και της σκόπιμης αυτο-άγνοιας του "φιλελεύθερου" κράτους, της εκτόπισης της νεότερης ελληνικής ιστορίας [...] στο ιστορικό περιθώριο της αποικιοκρατικής "εκπολιτιστικής αποστολής", και της απάνθρωπης υπεραπλούστευσης του παρελθόντος που σημαδεύει παντού το παρόν... Η Νένη Πανουργιά γράφει με το ηθικό πάθος ενός στρατευμένου αυτόπτη μάρτυρα, ο οποίος εντούτοις δεν διεκδικεί καμία προνομιακή θέση, εκτός από εκείνη που του δίνει η κοινή ανθρώπινη φύση που το κράτος αρνείται σε όσους κατασκευάζει κάθε φορά ως εχθρούς του. Αρθρώνοντας αυτή την ενδιαφέρουσα και δριμεία αμφισβήτηση του τρόπου που το φιλελεύθερο κράτος φαντάστηκε εαυτόν, η Πανουργιά -που έχει ακονίσει το ιδιαίτερο συγγραφικό της ιδίωμα σ' ένα συγκλονιστικό κράμα ενδελεχούς επιστημονικής διερεύνησης και υφολογικής τόλμης- καλεί την ανθρωπολογία να λογοδοτήσει για τα πεπραγμένα της".

(Michael Herzfeld, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ)

______________


Ενας θείος της Νένης Πανουργιά, υψηλόβαθμος αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, βρέθηκε στη Γυάρο κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας των συνταγματαρχών. Ηταν αντιχουντικός επειδή ήταν βασιλικός. Σε εκείνο το στρατόπεδο συγκέντρωσης και «εθνικής αναμόρφωσης», σε εκείνο το ξερονήσι «το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπιζε ήταν ότι έπρεπε αναγκαστικά να αφοδεύει έξω, εκεί δηλαδή που αφόδευαν και οι αριστεροί» είπε στο «Βήμα της Κυριακής» η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, κατά την πρόσφατη παραμονή της στην Αθήνα. «"Καταλαβαίνεις", μου είπε ο θείος, "τι σήμαινε για εμένα να εκτίθεμαι μπροστά σε όλους εκείνους τους αριστερούς;". Και από τότε, όπως μου εξήγησε, οι χωροφύλακες σχημάτιζαν ένα τείχος γύρω του, οι πλάτες τους γυρισμένες προς εκείνον, ούτως ώστε να μην τον βλέπουν οι αριστεροί» συμπλήρωσε. «Αυτό είναι η ενσώματη εμπειρία», η επιτελεστική δύναμη της γλώσσας που δύναται να διαπεράσει τη σάρκα, εξήγησε η Νένη Πανουργιά. Ο θείος της είχε εσωτερικεύσει πλήρως την κατασκευή των «Επικίνδυνων πολιτών» την οποία συστηματοποίησε το ελληνικό κράτος - ως μέσο πολιτικού και κοινωνικού αποκλεισμού κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα - και την οποία η ίδια αποσυναρμολογεί στο ομότιτλο βιβλίο της που εκδόθηκε το 2009 στις ΗΠΑ και κυκλοφόρησε μόλις το 2013 στην ελληνική γλώσσα.

«Ο αποκλεισμός αυτός δεν αφορούσε μονάχα την Αριστερά. Αυτό βρήκα εγώ ενδιαφέρον: το ότι δηλαδή δημιουργήθηκε μια εννοιολογική ζώνη επικινδυνότητας η οποία άνοιγε και έκλεινε σαν λάστιχο - κατά κύριο λόγο άνοιγε. Εκεί μέσα έμπαιναν κατά καιρούς και διάφοροι άνθρωποι οι οποίοι δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους αριστερούς. Δημιουργήθηκε όμως αυτή η ζώνη της αριστερής επικινδυνότητας όπου οποιαδήποτε έκφραση κριτικής, αντίθεσης ή προσπάθειας ελέγχου της συντεταγμένης εξουσίας και του κράτους κατατασσόταν εκεί και καταπνιγόταν» υπογράμμισε η Νένη Πανουργιά. Αυτό που ορίζει ως καθεστώς «κρατικής τρομοκρατίας», τους γλωσσικούς τρόπους και τις νομικές διαδικασίες, μεταξύ άλλων, μέσα από τις οποίες το ελληνικό κράτος αποφάσιζε ποιοι ήταν άξιοι να λογαριάζονται πολίτες του και ποιοι ήταν ανάξιοι - οι κατά τον Νίκο Πουλαντζά «αντεθνικοί» - το παρακολουθεί η ίδια από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 ως και το 1974, τόσο στις περιόδους των απροκάλυπτων εκτροπών του κοινοβουλευτισμού όσο και στα διαστήματα της φαινομενικής του ομαλότητας.

Διατρέχοντας και ερευνώντας έπειτα την πολιτική ιστορία της Ελλάδας διαπίστωσε ότι έλειπε κάτι στα αφηγήματα τόσο του εμφυλίου πολέμου όσο και των περιπετειών της ελληνικής Αριστεράς, κάτι σημαντικό. «Ελειπε αυτό που θα ονόμαζα λογοποίηση, η αφηγηματοποίηση δηλαδή των εμπειριών των ανθρώπων. Πρέπει να το πούμε αυτό: δεν υπάρχουν οικογένειες που είναι μόνο αριστερές, δεν υπάρχουν οικογένειες που είναι μόνο δεξιές. Υπάρχουν - σχηματίστε την εικόνα στο μυαλό σας - ομόκεντροι κύκλοι οι οποίοι επίσης εφάπτονται με άλλους ομόκεντρους κύκλους. Αυτό που θέλησα να διερευνήσω ήταν τι συνέβαινε σε αυτά τα σημεία επαφής, εκεί δηλαδή όπου ο δεξιός θείος έλεγε επί παραδείγματι για τον αριστερό ανιψιό: "Ελα μωρέ που είναι αυτός κομμουνιστής, ξέρει αυτός αν είναι κομμουνιστής, αριστερός είναι". Αυτό τι μπορούσε να σημαίνει για την οικογένεια, το κράτος, την κοινωνία, την πολιτική εμπειρία; Αυτό το σημείο επαφής με ενδιαφέρει» τόνισε η ίδια. Η Νένη Πανουργιά φέρνει σε γόνιμο διάλογο πολλαπλούς τρόπους της έρευνας - αυτοβιογραφιακές αφηγήσεις και προφορικές μαρτυρίες, ιστορικά αρχεία και ποικίλες αναλύσεις, επίσημα και ανεπίσημα ντοκουμέντα. Ιδιαίτερη είναι και η δομή του πονήματός της: το κυρίως σώμα του κειμένου διεμβολίζεται λειτουργικά από υπομνηματισμούς που παραπέμπουν σε διαδικτυακούς υπερσυνδέσμους ενώ τα πιο μακροσκελή «Πάρεργα» των παραρτημάτων που έπονται - είναι και αυτά αυτόνομες αφηγήσεις - συλλειτουργούν υπέρ μιας κριτικής και αναστοχαστικής αβεβαιότητας που θα επικροτούσε και ο Ζακ Ντεριντά.

«Η νέα πρόταση που κομίζει το βιβλίο δεν συνίσταται τόσο στο συγκεκριμένο υλικό όσο στη μεθοδολογία του: μπορούμε να παραλάβουμε ένα υλικό το οποίο θεωρείται λήξαν και να του κάνουμε μια καινούργια ανάγνωση» προφανώς ανθρωπολογική αλλά και διεπιστημονική, είπε η Νένη Πανουργιά. «Αυτό που διακυβεύεται είναι ένα είδος πολυφωνίας μέσα στα ίδια αυτά αφηγήματα, διότι διαφορετικές οπτικές γωνίες υπήρχαν ήδη», δεδομένου μάλιστα ότι εσχάτως «υπάρχει ένα ολόκληρο "αναθεωρητικό ρεύμα" που δεν είναι καν ιστοριογραφικό, προέρχεται από πολιτικούς επιστήμονες που δεν κάνουν τίποτε άλλο απ' το να επιστρέφουν στη δεξιά ιστοριογραφία της δεκαετίας του 1950 και να καταλήγουν σε σαθρά επιστημονικά συμπεράσματα» εξαιτίας πρόδηλων μεθοδολογικών λαθών. Η ίδια, ασφαλώς, αναγνωρίζει ότι ως επιστήμων έχει και άλλες τοποθετήσεις πέραν των επιστημονικών και ότι είναι «επίσης εκτεθειμένη στους πάντες διότι δεν υπάρχει ασφαλής τόπος όπου μπορεί να σταθεί κάποιος πολιτικά».
Γράφει η Νένη Πανουργιά ότι σήμερα «ο νόμος έχει γίνει το δέρμα του κράτους». Τι ακριβώς εννοεί; «Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματός μας, το καλύπτει και το προστατεύει. Αντιστοίχως ο νόμος, σαν άλλο δέρμα, δεν αφήνει περιθώριο διαφυγής στο πολιτικό σώμα, δεν υπάρχει δυνατότητα πολιτικής ανυπακοής επειδή το κράτος, μέσω του νόμου, επιχειρεί να καλύψει τα πάντα, κάθε πτυχή της ύπαρξης του ανθρώπου» απάντησε. Υπάρχουν πολλοί και μάλιστα αριστεροί, της επισημάναμε όταν η κουβέντα ξεστράτισε από τις θεωρίες στη σημερινή κρίση, που λένε ότι και στην Ελλάδα έχουμε ένα είδος χούντας με δημοκρατική χλαίνη. «Καλά, αυτό είναι γελοίο. Κοιτάξτε, το γράφω κάπου στο βιβλίο ότι οι δικτατορίες σήμερα γίνονται διαφορετικά, δεν γίνονται με στρατιωτική επέμβαση αλλά με ένα σφίξιμο του νομικού πλέγματος το οποίο ελέγχει και την παραμικρή έκφραση ή εκδήλωση της καθημερινής μας ζωής». Συμβαίνει, βεβαίως, και το άλλο: κάποιος να επικαλείται τη νομιμότητα την ώρα ακριβώς που την υπονομεύει. Το ίδιο το κράτος, πρώτο και πάνω από όλους. «Γι' αυτό λέω ότι η πιο πολιτική πράξη, και η πιο αριστερή πράξη, είναι η προάσπιση του νόμου. Ο πολίτης έχει την υποχρέωση όχι μόνο να τηρήσει τον νόμο αλλά και να εγκαλέσει το κράτος όταν το τελευταίο αποδεδειγμένα τον καταστρατηγεί» υπογράμμισε η ίδια.

«Το ίδιο πράγμα κάνει και η Χρυσή Αυγή, επικαλείται τον νόμο τη στιγμή που τον παραβιάζει» είπε η Νένη Πανουργιά. Πώς βλέπει η ίδια την εκρηκτική της άνοδο τα τελευταία χρόνια, υπάρχει άραγε κάποια ανθρωπολογική εξήγηση για την επιρροή της; «Νομίζω ότι το πρόβλημα είναι πολλαπλό. Να λάβουμε υπ' όψιν μας πόσοι στην Ελλάδα συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς, τον δωσιλογισμό. Από τη μια, έχει αποδειχθεί ότι ο σκληρός πυρήνας της προέρχεται από οικογένειες ταγματασφαλιτών. Από την άλλη, θυμάμαι τώρα την πρωτοποριακή μελέτη της κλινικής ψυχολόγου Μίκας Χαρίτου-Φατούρου (σ.σ. πέθανε στις 15 Ιανουαρίου) που πήρε συνεντεύξεις όχι μόνο από τους βασικούς βασανιστές της χούντας αλλά και από εκείνους που είχαν βασανιστεί στο ΚΕΣΑ για να γίνουν βασανιστές. Τα συμπεράσματά της ήταν ότι αν πάρεις τον οποιονδήποτε και τον εκπαιδεύσεις με τον κατάλληλο τρόπο, μπορείς να τον κάνεις βασανιστή». Συνδυάζοντας αυτή τη θεωρία, εκτίμησε η Νένη Πανουργιά, με την αντίστοιχη του Νόαμ Τσόμσκι για κατασκευή της συναίνεσης, μπορούμε ίσως να καταλάβουμε γιατί ένα μέρος του πληθυσμού στράφηκε προς τη Χρυσή Αυγή για να αντιπροσωπευθεί πολιτικά.

«Με δεδομένη πλέον την εμπειρία του σύνθετου ζητήματος του μεταναστευτικού, βρήκαν όλοι αυτοί εύκολη διέξοδο στον λόγο της Χρυσής Αυγής, εκεί διοχέτευσαν την οργή τους. Αυτή την οργή το κράτος δεν μπορούσε να τη διαπραγματευτεί, ούτε να τη διαχειριστεί ούτε να τη χειραγωγήσει - καλλιεργήθηκε άλλωστε η Χρυσή Αυγή συστηματικά από τη δεξιά πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας ως το αντίπαλον δέος στην Αριστερά μέχρι και τη δολοφονία του Π. Φύσσα, δηλαδή έκανε η Χρυσή Αυγή την πολιτική λάντζα της Δεξιάς. Οπότε απέμεινε ένα μέρος της κοινωνίας σε καθαρά επίπεδο συναισθηματικό, ούτε καν ιδεολογικό ή εγκεφαλικό, να αναζητεί κάποια γλώσσα έκφρασης και νοηματοδότησης. Τι έκανε λοιπόν η Χρυσή Αυγή; Παρέλαβε όλη τη γλώσσα, όλο το discours της Αριστεράς, των "Επικίνδυνων πολιτών" που συζητούμε, και το μεταγλώττισε σε ναζιστικό» είπε.



«Η κοινωνία πρέπει να αποκηρύξει τη βία»
Η κυρία Πανουργιά θεωρεί ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για τη χώρα, πέραν της οικονομίας, στην παρούσα φάση είναι το μεταναστευτικό. «Η ηθική στάση απέναντι στον μετανάστη είναι να τον βοηθήσεις. Στην Ελλάδα δε ένας λόγος παραπάνω διότι μέχρι το 1990 ήταν μια χώρα που εξήγε μετανάστες και δεν εισήγε. Είναι αδύνατον να σκεφθούμε την ελληνική ιστορία αποκομμένη από την ιστορία της μετανάστευσης. Τίθεται όμως εδώ ένα πολιτικό θέμα. Πώς μπορεί μια χώρα να βοηθήσει το 1/10 εσχάτως του πληθυσμού της σε μια περίοδο που η εξαθλίωσή του επηρεάζει και τους μη μετανάστες; Ομολογουμένως βρισκόμαστε στην κόψη ενός ξυραφιού και η Αριστερά καλείται να περπατήσει πάνω της. Η πρώτη κίνηση πρόσκλησης μεταναστών, ως εργατικών χεριών, έγινε από τη χούντα, πράγμα που αξίζει να θυμόμαστε σήμερα. Ο Παττακός προσκάλεσε την Πακιστανική Κοινότητα με διμερή συμφωνία. Μέρος της κριτικής προς τη χούντα τότε ήταν ότι έφερε ξένους που έπαιρναν τις δουλειές από τους Ελληνες. Ο ίδιος ο σημερινός πρωθυπουργός, όχι και τόσο παλιά, πήγε στην Αλβανία και είπε "ελάτε διότι έχουμε δουλειές να σας προσφέρουμε"» τόνισε η ελληνίδα ανθρωπολόγος. «Το να θεωρείται άκρα Αριστερά ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αστείο» είπε η Νένη Πανουργιά για τη λεγόμενη θεωρία των δύο άκρων, η οποία είναι «επιστημονικά α-νόητη και πολιτικά ύποπτη». Δεν έχει όμως ανοικτά ζητήματα με τη βία η Αριστερά; «Η Αριστερά έχει τόση σχέση με τη βία όσο έχει και η Δεξιά με τη βία, όση έχει και το Κέντρο με τη βία, δεν υπάρχει πολιτική χωρίς βία, αυτό το ξέρουμε από τον Αριστοτέλη. Το θέμα είναι πώς μπορεί κανείς να διαχειριστεί τη βία προτάσσοντας έναν συγκροτημένο πολιτικό λόγο. Εδώ έχουμε ένα τεράστιο θέμα που δεν θα έπρεπε να εξαντλείται σε μια δήλωση της Αριστεράς εναντίον της βίας. Για να μπορέσουμε να σκεφθούμε πώς θα μπορούσε η Αριστερά να αποκηρύξει τη βία θα πρέπει πρώτα να συζητήσουμε πώς η κοινωνία αλλά κυρίως η συντεταγμένη εξουσία θα μπορούσε να αποκηρύξει τη βία».

πηγή : http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=557974



Από το ελληνικό κράτος και τους μηχανισμούς εξουσίας πολιτογραφήθηκαν ως "επικίνδυνοι πολίτες". Πολίτες δευτέρας διαλογής, μιάσματα, ληστοσυμμορίτες ή στην καλύτερη περίπτωση άνθρωποι της διπλανής πόρτας στους οποίους οι νομοταγείς πολίτες δεν ανοίγουν την πόρτα του σπιτιού τους, οι αριστεροί βίωσαν τη δική τους περιπέτεια στον σκληρό 20ό αιώνα της ελληνικής ιστορίας.

Αυτή την περιπέτεια μελετά η Νένη Πανουργιά, καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, στο βιβλίο της "Dangerous Citizens: The Greek Left and the Terror of the State" (Επικίνδυνοι Πολίτες: Η ελληνική αριστερά και η κρατική τρομοκρατία) που κυκλοφόρησε πριν από περίπου ένα χρόνο στις ΗΠΑ (Fordam University Press), τιμήθηκε από την Ένωση Εκδοτών των ΗΠΑ και άρχισε μόλις να συζητιέται και στη χώρα μας, χωρίς ακόμα να έχει εκδοθεί στην ελληνική.

Μια περιπέτεια μεγάλη, στην οποία η γνωστή ανθρωπολόγος καταδύεται προκειμένου να μελετήσει αυτούς τους "επικίνδυνους" πολίτες υπό το πρίσμα της πολυπλοκότητας της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας, αλλά και της πολύπλοκης κοινωνικής συνθήκης που διαμορφώθηκε αυτή την περίοδο. "Όλοι ξέρουμε και έχουμε, ίσως, ζήσει την εμπειρία της «διπλωμένης» εφημερίδας που μας έδινε ο περιπτεράς, τον ρόλο των θυρωρών, τις συζητήσεις που γινόντουσαν χαμηλόφωνα στα γιορτινά τραπέζια. Είναι μια εμπειρία με μακρόχρονες προεκτάσεις" λέει η Νένη Πανουργιά και προσφεύγει στην προσωπική της ιστορία: "Η μητέρα μου η οποία, ως εκπαιδευτικός, είχε μείνει αδιόριστη επί επτά χρόνια στην δεκαετία του ’50 επειδή ήταν ΕΠΟΝιτισα, έφτασε στο τέλος της ζωής της να ζει με μερική άνοια. Μέσα στην άνοια της, όμως, όταν της είπα το 2005 ότι θα πήγαινα 'στην ΕΣΑ' για μια συνέντευξη, με κοίταξε έντρομη και μου είπε 'μην τους πεις τίποτα, ο,τι και να σου κάνουν'.

Αυτή είναι η έννοια της ενσωματωμένης γνώσης και εμπειρίας, βέβαια, την οποία συναντάμε πολύ συχνά σε παρόμοιες καταστάσεις" εξηγεί. Στο βιβλίο της διερευνά τις σχέσεις των αριστερών με το κράτος, τις ταλαιπωρίες και τους τόπους εγκλεισμού τους και τις επιπτώσεις στη ζωή και τον περίγυρό τους σε οικογενειακό, φιλικό, κοινωνικό επίπεδο, διερευνά τον τρόπο με τον οποίο κατέγραψε η μνήμη όλη αυτή την περιπέτεια μέσα από μαρτυρίες και αφηγήσεις αριστερών και μη αρχειακό υλικό, ενώ παράλληλα κρατά ανοιχτό διάλογο με τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, με τις ανάλογες προβολές σε σημαίνοντα γεγονότα όπως η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου.



*“Ουσιαστικά η έρευνα αυτή ξεκίνησε” γράφετε στο βιβλίο σας “όταν άρχισα να αναρωτιέμαι”. Ποιος είναι αυτός ο 'Έλληνας αριστερός''. Τώρα που η έρευνα έχει πλέον ολοκληρωθεί, ποια είναι η απάντηση;

"Δεν υπάρχει σταθερή απάντηση. Θα έλεγα ότι ο δεξιός βρίσκεται σε σταθερή σχέση με την εννοιολόγηση και την άσκηση της εξουσίας, ενώ ο αριστερός θέτει την εξουσία και τη σχέση του μαζί της υπό διαρκή έλεγχο και διερώτηση".



* Ερευνήσατε την περιπέτεια της ελληνικής αριστεράς σε συνθήκες αποκλεισμού της από το κοινωνικό σώμα. Η πολυπλοκότητα των ιστορικών γεγονότων σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ζωής, που διαμόρφωσε αυτή την κρίσιμη περίοδο, πώς αποτυπώθηκε στην ίδια την κοινωνία και στις ζωές των ανθρώπων;

"Μια πτυχή αυτής της διττής πολυπλοκότητας είναι η έλλειψη σταθερών τύπων ανθρώπων - υπάρχουν, δηλαδή, πολλοί 'αριστεροί' ή 'δεξιοί' ή 'γυναίκες'. Επειδή η χώρα μπήκε στον Πόλεμο με ένα κοινωνικό σώμα ήδη κατακερματισμένο, βιώνοντας έναν εσωτερικό 'εμφύλιο' μετά το Ιδιώνυμο, δημιουργήθηκε μια κοινωνία μετέωρη και αμφιταλαντευόμενη: απόρριψη του κράτους, αλλά ταυτόχρονη επιθυμία για θέση στο Δημόσιο. Απαξίωση των νόμων αλλά και προσφυγή στα δικαστήρια. Έχουμε πολιτικά προοδευτικούς πολίτες που είναι κοινωνικά και επιστημονικά οπισθοδρομικοί. Και το αντίθετο. Αυτό δεν είναι υποκρισία. Καμιά κοινωνία δεν μπορεί να διατηρήσει μια άτεγκτη και άκαμπτη θέση επ’ άπειρον".



*Τι είδους άνθρωποι ήταν οι “ακίνδυνοι” πολίτες, αυτοί που έπαιρναν και εκτελούσαν τα διωκτικά μέτρα εναντίων των “επικίνδυνων” πολιτών;

"Το πολιτικό κλίμα που δημιουργήθηκε με το Ιδιώνυμο, μαζί με τον μετέπειτα υποστηρικτικό του ιστό (Επιτροπές Ασφάλειας, Πιστοποιητικά Κοινωνικών Φρονημάτων, Δηλώσεις) κατέστησε δυνατό τον διαχωρισμό μεταξύ 'ακίνδυνων' και 'επικίνδυνων'. Οι κυβερνήσεις από το Ιδιώνυμο και μετά που με διάφορα κίνητρα εκπαίδευαν 'ακίνδυνους' πολίτες (χαφιέδες), όχι μόνο δεν δημιουργούσαν πολίτες, αλλά δυσχέραιναν την ενεργό σχέση μεταξύ πολίτη/κράτους. Αυτό το κλίμα έδωσε την ευκαιρία σε πολίτες οι οποίοι δεν ήταν 'επικίνδυνοι' να διερευνήσουν και να διανύσουν την απόσταση που τους χώριζε από την εξουσία. Μαζί με τα σαφή ιδεολογικά κίνητρα που υπαγόρευσαν την εξίσωση του αριστερού με τον κίνδυνο και νομιμοποίησαν τη χρήση βίας για την εξόντωσή του, δημιουργήθηκαν οι 'φιλήσυχοι' πολίτες".



*Υπό τις συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού, πώς ορίζονται και οριοθετούνται οι έννοιες πόλις-πολίτης-πόλεμος;

"Ο κοινωνικός εγκλεισμός αποτελεί παρέκβαση της έννοιας της πόλης. Οπότε η έννοια της πόλης και του πολίτη μόνο κατά παρέκβαση αντιστοιχούν στην αρχική τους σημασία. Αν σκεφτούμε τη θέση του Χομπς, ότι ο πόλεμος είναι τα λύτρα που πληρώνουν οι κοινωνίες για την είσοδό τους στον πολιτισμό μέσα από την εγκαθίδρυση της πόλης και τη στελέχωσή της από τον πολίτη, τότε η χειρονομία η οποία θέτει την πόλη υπό εμπόλεμη κατάσταση με τον πολίτη σηματοδοτεί την επαναφορά της σε ένα χρόνο πριν τον πολιτισμό, μεταθέτει, δηλαδή, χρονικά την πολιτεία σε μη-πολιτική κοινωνία".



*“Δεν μπορώ να το καταλάβω! Σε όλον τον κόσμο η Ιστορία γράφεται από τους νικητές. Στην Ελλάδα, αντίθετα, γράφτηκε από τους ηττημένους, κι εμείς καταλήξαμε να πρέπει ν' απολογούμαστε κιόλας” σας λέει ένας από τους συνομιλητές σας που ανήκει στη δεξιά παράταξη. Τελικά από ποιους γράφεται η Ιστορία;

"Πάντοτε υπάρχουν δυο Ιστορίες: Η επίσημη, εκείνη που έχει πρόσβαση στην εξουσία και τους μηχανισμούς διατήρησής της γράφεται από τους νικητές, εκ των άνω και εκ του ασφαλούς. Η άλλη γράφεται εκ των κάτω και κυκλοφορεί σιωπηλά. Ο συνομιλητής μου λογοποιούσε την επιθυμία του να μην υπάρχει καν η δυνατότητα συγγραφής της 'άλλης' Ιστορίας. Γιατί, από την στιγμή που γράφεται μια άλλη Ιστορία, μια αντι-Ιστορία, θολώνει το τοπίο. Για αυτό και η πρόσφατη αναθεώρηση της Ιστορίας δεν προσπαθεί να διαφωτίσει σκοτεινά σημεία, αλλά να απονομιμοποιήσει, να καταστήσει παράνομη την αντι-Ιστορική κίνηση".



*Η εικόνα που είχε αποδοθεί στον “επικίνδυνο πολίτη” τον 20ό αιώνα πώς διαμορφώνεται στον 21ο αιώνα;

"Η χρήση του όρου 'πολίτης' στο βιβλίο δεν είναι σχηματική. Αναφέρεται συγκεκριμένα στους πολίτες ενός κράτους. Συνεπώς, ο «Μουσουλμάνος» του 21ου αιώνα δεν μπορεί να εξισωθεί με τον 'επικίνδυνο πολίτη' του 20ού, ο οποίος ελέγχει και κρίνει το κράτος του και διεκδικεί την ίση μεταχείρισή του από τον νόμο. Η σχέση της σύγχρονης Δύσης με το Ισλάμ είναι απότοκο μιας αυτοκρατορίας νεοαποικιοκρατών όπου η έννοια του 'πολίτη' δεν έχει καμιά βαρύτητα".



*Ξεκινάτε το βιβλίο σας με το ποίημα “Κάποτε θά 'ρθουν” του Λευτέρη Παπαδόπουλου που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και ερμήνευσε ο Παύλος Σιδηρόπουλος, και ολοκληρώνετε την αφήγησή σας με τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 2008, όπου κατά κόρον ακούστηκε αυτό το τραγούδι. Αυτά τα σημερινά παιδιά, που αρνούνται σχεδόν όλα τα χαρακτηριστικά του 'επικίνδυνου πολίτη' της περιόδου που πραγματεύεται το βιβλίο σας, πώς εμπλέκονται σε μια ιστορία για “επικίνδυνους πολίτες”;

"Επέλεξα το τραγούδι πριν τον Δεκέμβρη. Τα παιδιά του Δεκέμβρη είχαν ελάχιστη αίσθηση της προ της ζωής τους Ιστορίας. Τα συνθήματα στους τοίχους έπαιξαν και τον ρόλο ιστορικού μαθήματος, όταν μαθητές του λυκείου ρωτούσαν: τι ήταν 'η Βάρκιζα'; 'Ο Δεκέμβρης'; Μια γνώση, όμως, ήταν σταθερή: 6 Δεκέμβρη πέθανε 'ο Παύλος'. Από κει, το νήμα της νοηματοδότησης της ιστορίας ήταν βραχύ. Ο Σιδηρόπουλος ακούστηκε τον Δεκέμβρη γιατί ήδη ακουγόταν από πριν. Η διδασκαλία της ιστορίας στους δρόμους των Εξαρχείων ήταν μια επιμορφωτική χειρονομία που επικάθησε πάνω σε μια άλλη γνώση, μιας άλλης αντίστασης που έβραζε εδώ και πολύ καιρό - απέναντι στον εφησυχασμό της δικής μας γενιάς. Έχει αναφερθεί συχνά η φουκωική θέση ότι ο Δεκέμβρης δεν παρήγαγε τίποτα, ότι το όποιο πολιτικό του έργο κατασπαταλήθηκε τότε. Διαφωνώ. Ναι μεν ο Δεκέμβρης δεν δημιούργησε σταθερό εφηβικό κίνημα, αλλά παρήγαγε μια νέα αντίληψη αντίστασης. Αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι, καταλήψεις εγκαταλελειμμένων κτηρίων, αλληλεγγύη μεταξύ των εφήβων. Βρισκόμαστε στην μεγαλύτερη ιστορική καμπή που έχουμε βρεθεί μετά τον Εμφύλιο και τα παιδιά του Δεκέμβρη άνοιξαν ένα βαθύ ρήγμα στο συμπαγές αφήγημα περί τάξης και ευημερίας του νεοφιλελευθερισμοί.

πηγή : http://archive.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=553329




http://www.rizospastis.gr/story.do?id=1164838&publDate=3/3/2002
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=4400942&publDate=3/2/2008
http://carot-cherries.blogspot.gr/2011/02/29-1-1948.html
http://kokkinosfakelos.blogspot.gr/2011/01/300.html
http://tinyurl.com/pjzqe8u (Οργανισμός Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου - Ο.Α.Μ )
_________________
Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην ακριβή αλήθεια, αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο [Charles Baudelaire]

Truth springs from argument amongst friends