stefstath
Πρύτανης
Εγγραφή: 07 Δεκ 2006
Δημοσιεύσεις: 777
Τόπος: ΙΛΙΟΝ
|
 Δημοσιεύθηκε: Τετ Δεκ 22, 2010 4:11 pm Θέμα δημοσίευσης: ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ |
 |
|
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1600-1855)
1Η ΕΝΟΤΗΤΑ (1600-1669) Θρησκευτικός Ουμανισμός. Την περίοδο εκείνη ήταν Πατριάρχης ο Λούκαρης (1612-1638) που είχε ως σκοπό την θρησκευτική αφύπνιση των Ελλήνων και την προστασία τους από τον Τούρκικο ζυγό και τον Καθολικισμό. Ιδρύει τυπογραφείο προσωρινά και μεταφράζει τις ιερές γραφές σε λαϊκή γλώσσα. Αναθέτει (από το 1621-1641) τη διεύθυνση της Πατριαρχικής Ακαδημίας (την οποία είχε ιδρύσει ο πρώτος μετά την άλωση Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος) στον Θεόφιλο Κορυδαλέα, ο οποίος δεν είχε βαθιά θρησκευτική πίστη αλλά βαθιές φιλοσοφικές γνώσεις. Αυτός επιδόθηκε στη συστηματική διδασκαλία του ενός νέο-Αριστοτελισμού τον οποίο εισάγει στην Ελλάδα με μια σειρά από βιβλία και την εποχή που στην Ευρώπη δρούσαν ο Γαλιλαίος, ο Βάκωνας και ο Καρτέσιος. Τα βιβλία του, σε σαφή αρχαΐζουσα γλώσσα, κυκλοφόρησαν περισσότερο από κάθε άλλο σύγγραμμα και αποτελούσαν μεθόδους διδασκαλίας της Αριστοτελικής σκέψης με διαλεκτική προσέγγιση και προσωπικά σχόλια. Οι δάσκαλοι του γένους θεώρησαν τον Κορυδαλισμό συνώνυμο της σχολαστικής φιλοσοφίας.
2η ΕΝΟΤΗΤΑ (1670-1774) Φαναριώτες και έμποροι. Σε αυτό το διάστημα εμφανίζεται μια δίψα για ανάπτυξη της εκπαίδευσης σε ηθικά ζητήματα και μια γενικότερη στροφή προς τη φιλοσοφική σκέψη της Δύσης. Κορυφαίος εκπρόσωπος της περιόδου αυτής είναι ο Ευγένιος Βούλγαρης (1716-1806). Αρχίζουν τότε και τα πρώτα ρήγματα μεταξύ εκκλησίας και φιλοσοφίας, ειδικότερα μεταξύ νεότερης δυτικής σκέψης και Πατριαρχείου.
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1636-1709) ως νέος δάσκαλος της Πατριαρχικής Ακαδημίας συγγράφει ρητορική, γραμματική και Αριστοτελικά υπομνήματα με άξονες τη φρόνηση και τη μεσότητα. Οι άξονες αυτοί ανακουφίζουν τη σκέψη του υπόζυγου Ελληνισμού κάτω από το αδαές αλλά καχύποπτο βλέμμα της Υψηλής Πύλης.
Συστηματικότερα θα γράψει ο γιος του Νικόλαος Μαυροκορδάτος (1680-1730) για την έννοια του αγαθού και τις 4 αρετές του Πλάτωνα στο έργο του «περί καθηκόντων». Ως δεύτερη έμπνευση είχε τις ιερές γραφές και τα Πατερικά κείμενα, επιχειρώντας να συνταιριάξει την Ελληνική ηθική με τη χριστιανική αρετή. Ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος ως εκπρόσωπος της αριστοκρατίας στο Φανάρι και όντας οικείος προς την Υψηλή Πύλη, τολμά να αμφισβητήσει την αυθεντία του Αριστοτέλη καταγράφοντας στα «φιλόθεον πάρεργα» πως, αν ζούσε ο Σταγειρίτης στις αρχές του 18ου αι., θα παραδεχόταν την ήττα του από τους νεότερους φιλόσοφους όσον αφορά τα ηθικά και φυσικά ζητήματα. Επιδόθηκε στους Πλατωνικούς διαλόγους αφήνοντας ασχολίαστη την λογική και τη μεταφυσική του Αριστοτέλη. Αυτή η αμφισβήτηση συνέβη σε μια περίοδο όπου η εκκλησία ήταν προσηλωμένη στην Αριστοτελική σκέψη λόγω της δυτικής σκέψης που τηρούσε η Πατριαρχική Ακαδημία αποποιούμενη τον Καλβινισμό.
Απ’ ότι φάνηκε, ο Αλέξανδρος και ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος προσάρμοσαν τις φιλοσοφικές τους θέσεις πάνω στα θεωρητικά προβλήματα άσκησης της εξουσίας τους. Την αντίθεση αυτή ήρθε να εξομαλύνει ο Βούλγαρης με τον εκλεκτισμό στην διδασκαλία του και προσπαθώντας πάντα να ταιριάξει προοδευτισμό με συντηρητισμό, όπως εξάλλου φάνηκε στο έργο του «εκ’ παλαιώντε και νεωτέρων συνερανισθείσα».
Δύο νέοι Αριστοτελικοί στοχαστές εμφανίζονται. Ο κληρικός Μεθόδιος Ανθρακίτης (1660-1749) και ο Βαλάνος Βασιλόπουλος. Δίδαξαν περιπατητική φιλοσοφία, αριθμητική και γεωμετρία. Ο Μεθόδιος επηρεαζόμενος αρκετά από την Ευρωπαϊκή σκέψη υποπέφτει σε αιρετικές ιδέες, καθαιρείται και παρά τις παρεμβάσεις επιφανών κληρικών εκδιώκεται από το Πατριαρχείο, αφού πρώτα αναγκάζεται να κάψει τα συγγράμματά του. Μετά από αυτό, το Πατριαρχείο προειδοποίησε με αφορισμό οποιονδήποτε πρεσβεύει τα ίδια. Λέγεται πως ο Μεθόδιος δίδασκε ότι «μόνο ο νους αντιλαμβάνεται τα αισθήματα κι όχι τα αισθητήριά μας. Ο Θεός δεν επεμβαίνει από μακριά, υπάρχει ήδη μέσα στα πάντα, τον κάθε άνθρωπο τον φωτίζει το Άγιο Πνεύμα και δε χρειάζεται να εξαρτιέται ως υποζύγιο από τις εντολές των Πατέρων».
Αρκετοί ήσαν οι φωτισμένοι (κληρικοί και μη) όπως ο Σοφιανός, Δαμοδός, ο Μοσχόπουλος, ο Παμπλέκης και άλλοι, που επηρεαζόμενοι από τη δυτική φιλοσοφία του Καρτέσιου και του Σπινόζα, υπέστησαν διώξεις.
Ο Νικόλαος Σοφιανός γνωρίζοντας τα πατερικά κείμενα και τη νεότερη ευρωπαϊκή σκέψη, γράφει σε υπεραπλούστερη γλώσσα, Πλούταρχο και Αριστοτέλη. Αρνείται τον Κορυδαλικό σχολαστικισμό, τον κατά Αριστοτέλη σκοπό της ζωής και εμμένει μόνο στα Αριστοτελικά πάθη της ψυχής και στον Καρτέσιο.
Ο Δαμοδός ιδρύει σχολή στην Κεφαλονιά, διδάσκει Αριστοτέλη, νεότερη ευρωπαϊκή σκέψη και αντικαθιστά την ευδαιμονία με την μακαριότητα που οδηγεί στη θεία ανάταση.
Στη συνέχεια εμφανίζεται ο Ευγένιος Βούλγαρης. Υπήρξε πολυταξιδευτής και πολυγνώστης τόσο της κλασικής και σύγχρονης φιλοσοφίας όσο και των ιερών κειμένων. Σπουδαίος στοχαστής, συγγραφέας και μεταφραστής. Δίδαξε σε αρκετές σχολές και χρημάτισε σύμβουλος της Μεγάλης Αικατερίνης. Η φιλοσοφική του φήμη απλώθηκε παντού και δημιούργησε φίλους κι αντιπάλους. Όσο επικρατούσε ο Κορυδαλισμός ήταν αρεστός. Αργότερα με την προώθηση του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, δέχτηκε σκληρές επικρίσεις. Ασχολείται γραπτά περισσότερο με τους νεότερους στοχαστές παραπέμποντας σε πολλά συγγράμματα. Αφύπνισε ιδιαίτερα το έθνος με το 600σέλιδο βιβλίο του «Λογική», του οποίου σημειώσεις δίδασκαν όλοι οι τότε δάσκαλοι της φιλοσοφίας. Στο βιβλίο αυτό φαίνεται ο μεταβατικός του χαρακτήρας όπου προσπάθησε να συνταιριάξει τον συντηρητισμό με τον προοδευτισμό. Επιπλέον ξεπερνά τις λογικές αρχές και επεκτείνεται στη μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας με παραδείγματα από τις θετικές επιστήμες. Εμπιστεύεται τον μαθηματικό λογισμό και τις a-priori ιδέες που γεννά η ψυχή ή ανακτά με τη θεία φώτιση.
Ο Αθανάσιος Ψαλίδας, διαφωτιστής της επόμενης ενότητας, ήταν οπαδός της κριτικής σκέψης του Καντ. Bλέποντας αυτές τις αντινομίες, αποκαλεί τον Βούλγαρη «φιλοσοφοθεολογούντα», ενώ άλλοι του απέδιδαν συμβιβασμό κι ασυνέπεια. Μεταξύ Δαμοδού και Βούλγαρη υπάρχει διάσταση απόψεων περί της γλώσσας των φιλοσοφικών κειμένων. Ο Δαμοδός θέλει την κοινή ομιλουμένη και ο Βούλγαρης την αρχαΐζουσα, αποκαλώντας τα λαϊκά κείμενα χυδαία. Εξ’ αιτίας αυτού συνάντησε και την αντίδραση του Μοισιόδακα και του Ψαλίδα (κοίτα παρακάτω) που πίστευαν ότι την αλήθεια δεν την περιγράφει μία μόνο γλώσσα.
3η ΕΝΟΤΗΤΑ (1775-1821) Του Ελληνικού Διαφωτισμού. Ήταν η εποχή της στροφής προς τις θετικές επιστήμες, τη θετική φιλοσοφική σκέψη και του αιτήματος για εκδημοκρατισμό.
Ο Νικηφόρος Θεοτόκης (1731-1800) ξεχώρισε με τη διδασκαλία του στα μαθηματικά και στη φυσική. Την εποχή εκείνη για τους πολύ συντηρητικούς, χρήσιμα μαθήματα είναι μόνο η Γραμματική και τα θρησκευτικά που εξασφαλίζουν λέγεται, ορθοφροσύνη και ορθοδοξία. Τα νευτώνεια μαθηματικά και η μαθηματική Αριστοτελική σκέψη θεωρούνταν επικίνδυνες γνώσεις ικανές να εκτρέψουν τους νέους από τον ορθό δρόμο. Οι φυσικομαθηματικοί όμως προχωρούσαν ανένδοτοι με τη στήριξη των Φαναριωτών.
Δύο νέα γεγονότα έρχονται να τονώσουν τον Ελληνικό διαφωτισμό όπως αυτά φάνηκαν στην σκέψη του Κοραή και του Ανώνυμου της «ελληνικής νομαρχίας»: Η κριτική φιλοσοφία του Καντ και οι εγκυκλοπαιδιστές της Γαλλικής επανάστασης.
Ο Δημήτριος Καταρτζής (1725-1807) υπήρξε φαναριώτης άρχοντας, σοφός νομοδιδάσκαλος και από τους πρωτοπόρους του δημοτικισμού. Παρόλο που η υψηλή κοινωνική του θέση τον προσκολλούσε στην παράδοση, εκείνος αντιστεκόταν ως προοδευτικός επαναστάτης. Θέλει τη φιλοσοφία αδελφωμένη με την θρησκευτική πίστη όπως και ο Βούλγαρης. Αποκηρύσσει την αθεΐα και τη δεισιδαιμονία από φρόνηση και ευλάβεια (κι όχι από δειλία) κατά την αρχή της μεσότητας. Γνωστό του έργο είναι το «εγκώμιο» στο οποίο φαίνεται το καθαρό ήθος και ύφος του, η κλασική του πολυγνωσία και η διαλεκτική του δεξιοτεχνία.
Ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ (1735-1800) υπήρξε ηγεμόνας της Βλαχιάς και διευθυντής της Σχολής του Ιάσι μετά τον Θεοτόκη. Ήταν φωτισμένος δάσκαλος, ριζοσπάστης και προοδευτικός. Εισάγει την απλή γλώσσα και αφαιρεί από τα κείμενα την κλασική γραμματεία. Διδάσκει φιλοσοφία αρχίζοντας με τα μαθηματικά και εξοργίζοντας τους γραμματικούς κύκλους που αρχίζανε πάντα με τη λογική του Αριστοτέλη. Αντιμάχεται την αρχαΐζουσα γλώσσα του Βούλγαρη και όπως φάνηκε στο έργο του «περί παίδων αγωγής», ενστερνιζόμενος τις προοδευτικές παιδαγωγικές απόψεις του Locke, ήταν ο πρώτος που προσέγγισε παιδαγωγικά ζητήματα. Εκθειάζει προφητικά στα έργα του την αληθινή χρησιμότητα μιας «υγιούς φιλοσοφίας» στην ατομική και συλλογική ζωή. Απαξιώνει τη δεισιδαιμονία και εξυμνεί τις φυσικές επιστήμες, την ηθική και τη μεταφυσική ως μόνες πηγές προόδου του ανθρώπου.
Ο Μοισιόδαξ αποδυναμώνει το εκλεκτικιστικό κλίμα του Βούλγαρη δημοσιεύοντας το 1780 την «απολογία» και στην οποία εκθειάζει το δυτικό πνεύμα προτείνοντας τον λεγόμενο «απλανή οδηγό» που θα φέρει τον άνθρωπο στην αληθινή ευδαιμονία και μακριά από την πλάνη. Το παράδειγμά του ακολουθούν ο Παμπλέκης και ο Καταρτζής, συγγράφοντας νέα εγχειρίδια περί της χρήσης της φιλοσοφίας, της γλώσσας και της αγωγής των νέων.
Ο Αθανάσιος Ψαλίδας (1767-1829) σπούδασε δάσκαλος στη Ρωσία και ίδρυσε σχολή στην Καπλαναία. Οι προοδευτικές του αντιλήψεις και ο δημοτικισμός του έκανε τους συντηρητικούς συναδέλφους του να τον χαρακτηρίσουν άθεο και Βολταιριστή, καταδίδοντάς τον στον Αλή Πασά. Καταφεύγει στην Κέρκυρα όπου ιδρύει την Ιόνιο Ακαδημία. Συγγράφει βιβλία προορισμένα για την διδασκαλία των φυσικών επιστημών, προτείνοντας όργανα και υλικά ως εποπτικό και πειραματικό υλικό τα οποία οι συντηρητικοί αποκαλούσαν « σατανικές συσκευές». Στη σχολή του δίδασκε νεότερη μεταφυσική, μαθηματικά, φυσική πειραματική, πολιτική, μαθηματική γεωγραφία και λατινικά. Απεχθάνεται την γραμματική η οποία λέει πως σκοτώνει το πνεύμα και εμποδίζει το έθνος να προκόψει. Αποκαλούσε τους σχολαστικούς δάσκαλους του γένους «δασκαλάκια» που νομίζουν ότι «με το να μεταφράζουν δυο λόγια, κάνουν κάτι σπουδαίο».
Στο βιβλίο του «η αληθινή ευδαιμονία ως βάση κάθε θρησκείας» επισημαίνει πως ο άνθρωπος δεν επιθυμεί τα μεταθανάτια αγαθά που του προτείνει η μακαριότητα, αλλά την επίγεια ευτυχία που του προσφέρει η ευδαιμονία. Μόνο η γαλήνη του πνεύματος οδηγεί στην ησυχία του νου και στην υγεία του σώματος. Κι αφού κατοχυρώσουμε αυτήν, μπορούμε μετά να ανατρέξουμε σε μεταφυσικά ζητήματα. Τα θέματα του Θεού, της αθανασίας, του θανάτου και της ελευθερίας δεν προσεγγίζονται με τις αισθήσεις και το λόγο παρά μόνο με τη θεία αποκάλυψη.
Οι διαχωρισμοί που κάνει ο Ψαλίδας μαρτυρούν την Καντιανή επιρροή του, μόνο που αντί για το λόγο, προβάλλει τη θεία αποκάλυψη στο πνεύμα κατά το πρότυπο του Πλωτίνου περισσότερο και προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Βούλγαρη.
Ο Βενιαμίν Λέσβιος (1762-1824) υπήρξε λαμπρός δάσκαλος με υψηλό ήθος και μαθηματικό ταλέντο. Ακολουθώντας το ευρωπαϊκό πνεύμα πίστευε πως μόνο η θετική μάθηση υψώνει τον άνθρωπο, ενώ η γραμματική θεωρία τον αποτελματώνει. Ο νους πρέπει να ασκηθεί από τις θετικές επιστήμες ώστε να διώξει τις προλήψεις και να αφήσει χώρο για το ήθος. Στο βιβλίο του «αριθμητική» αναφέρει πως ο Ξενοκράτης ορθά χαρακτήρισε τα μαθηματικά ως «φιλοσοφική λάβα», ενώ τα θεωρητικά ως «επουσιώδη διακόσμηση».
Το 1740 μεταξύ Λέσβιου και Ζερβούλη ξεσπά μια διαμάχη επιστολών περί της φυσικής φιλοσοφίας του Δημόκριτου, πιστεύοντας ο πρώτος, ότι το πυρ δεν είναι κενή ουσία αλλά ύλη με βάρος.
Ο Στέφανος Δούγκας ήταν κληρικός, μαθητής του Σέλλινγκ και αργότερα διευθυντής της Πατριαρχικής Ακαδημίας. Αγόραζε με δικά του χρήματα όργανα φυσικής, χημείας και αστρονομίας όπου έστελνε σταδιακά στα Αμπελάκια για να ιδρύσει Πανεπιστήμιο. Το γεγονός αυτό μαζί με τα χειρόγραφά του, προκάλεσαν το Πατριαρχείο το οποίο τον εξανάγκασε να αποκηρύξει τις απόψεις του. Απ’ ότι έχει διασωθεί, λέγεται, ότι προσπαθούσε να συνδυάσει τη φυσική με τη θεολογία.
Ο Αδαμάντιος Κοραής υπήρξε από τους σπουδαιότερους φιλόλογους και φιλόσοφους του νεοελληνικού διαφωτισμού. Επικεντρώνεται στην ηθική, στην πολιτική, στον ουμανισμό και στον φιλελευθερισμό ώστε να εκπολιτίσει την παιδεία. Διαποτισμένος από τη σκέψη του Αγγλικού εμπειρισμού, της Γαλλικής επανάστασης και του Ελβέτιου Ντ’ Αλαμπέρ, κηρύττει τον νεωτερισμό στη σκέψη και στην παιδεία. Μεταφράζει το έργο του Beccaria «περί αδικημάτων και ποινών» και γράφει ένα υπόμνημα «περί σοφιστών και σκεπτικιστών» ως επικριτική απάντηση στον Κοδρικά. Επιπλέον επικρατεί στη σκέψη του η Αριστοτελική μεσότητα και απορρίπτει τις θρησκευτικές δεισιδαιμονίες αποστρεφόμενος τον δογματισμό και τον σκεπτικισμό, πράγματα που ο Κοδρικάς ενστερνίζεται. Προτείνει την δικαιοσύνη, τον ανθρωπισμό, την αισιοδοξία και την πολιτική ελευθερία.
4η ΕΝΟΤΗΤΑ (1821-1855) της κόπωσης και της κάμψης από τα μεταπολεμικά επακόλουθα. Μπροστά στην εθνική αποκατάσταση παραμερίζονται όλα και επανέρχεται η νοσταλγία του αρχαίου μεγαλείου. Μια αλυσίδα από σπασμωδικές κινήσεις και ατυχή περιστατικά, οδηγεί σε έναν αναχρονισμό και σε μια οπισθοδρόμηση στη σκέψη.
Ο Κων/νος Κούμας (1777-1836) υπήρξε ο πρώτος ιστορικός της Ελληνικής φιλοσοφίας και όντας πολυσπούδαστος επιδόθηκε σε όλους τους κλάδους των επιστημών με βαρύτητα στις θετικές επιστήμες. Είναι θερμός οπαδός του Καντ και συνάμα ακολουθεί τις ιδέες του Κοραή, συγγράφει και μεταφράζει πολλά έργα επιμένοντας στη συστηματική διάρθρωση της ύλης, στην ορολογία και στην ευκρινή γλώσσα.
Ο Νεόφυτος Δούκας (1760-1845) ήταν εκπρόσωπος του σχολαστικισμού και της αρχαΐζουσας, με ρηχές ιδέες και πλήρη υποταγή στο αρχαίο ιδεώδες μπροστά στο οποίο έλεγε, δεν έχει να προσθέσει τίποτα η σημερινή σκέψη. Ως αντίπαλο δέος του Κοραή, εξυμνεί μόνο τη φιλοσοφία και απαξιώνει τις θετικές επιστήμες ως μάταιες. Κατά τη διάρκεια του αγώνα, συγγράφει τη «μεταφυσική» στην οποία περιλαμβάνει οντολογία, ψυχολογία, κοσμολογία και θεολογία.
Ο Νεόφυτος Βάμβας (1770-1855) υπήρξε φιλόσοφος, φιλόλογος και φίλος του Κοραή. Δίδαξε φιλοσοφία σε πολλές σχολές και εξέδιδε με εξαντλητικούς εράνους τα φιλοσοφικά του βιβλία. Ήταν μέτριο συγγραφικό ταλέντο με ιδεολογικές αστάθειες. Έγραψε βιβλία περί στοιχείων φιλοσοφίας, ρητορικής και ηθικής, όπου σε αυτά πίστευε πως η ηθική προέρχεται από τη θεία αποκάλυψη και τον ορθό λόγο που ‘ναι κι αυτός προϊόν του Θεού. Τα κείμενά του, τα χειροτερεύει στη συνέχεια αφού τα διορθώνει πολλές φορές εισάγοντας μια λογιότερη γλώσσα και προσπαθώντας να παρουσιάσει τον κομφορμισμό ως πρόοδο.
Ο Γάλλος φίλος του και καθηγητής Thurot, αποδίδει την ηθική του Βάμβα στα συμπαθητικά συναισθήματα που έτρεφε για τον Adam Smith και καταλογίζοντάς του μια προχειρότητα κι απλοϊκότητα.
Ο Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853) ήταν αμφιλεγόμενο πρόσωπο με πολύ κατατρεγμό και οικτρό τέλος. Υπήρξε φίλος του Κοραή, του Καποδίστρια και του Όθωνα. Αποποιήθηκε αξιώματα και αφοσιώθηκε στα ορφανά του ιδρύματος της Σάμου όπου ίδρυσε. Εισάγει μια νέα μορφή θρησκείας, την «Θεοσοφία» και προσπαθεί να την θεμελιώσει φιλοσοφικά συντάσσοντας εννοιολογικό και τελετουργικό περιεχόμενο με ειδικές προσευχές. Το 1852 τυπώνεται στο Λονδίνο το δίτομο έργο του όπου περιέχει θεοσοφικές και θεοσεβικές διδασκαλίες.
Η θρησκεία του έλεγε, πως ο κάθε άνθρωπος έχει ήδη το θεό μέσα του, γι’ αυτό οφείλει να υψωθεί προς Αυτόν με βαθειά ευλάβεια ώστε να φτάσει στην μακαριότητα.
Αργότερα καταγγέλλεται και διώκεται για ετερόδοξο προσηλυτισμό, καταδικάζεται και πεθαίνει στη φυλακή. Κάποιοι μελετητές απέδωσαν την τάση αυτή του Καΐρη στον θεϊσμό του Ρουσό, στην Αγγλική φιλοσοφία του 18ου αι. και στον θετικισμό του Αύγουστου Κοντ. Άλλοι μελετητές απέδωσαν το έργο του στην βυζαντινή θεολογική κληρονομιά.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1855 ~ 1945)
Η περίοδος αυτή ξεκινά με τον Εγελιανισμό και τους επτανήσιους φιλοσόφους και αποκρυσταλλώνεται σε αυτήν ο εκλεκτικισμός και ο θετικισμός.
Ο Φραγκίσκος Πυλαρινός υπήρξε εκφραστής του Εγέλου και ο πρώτος καθηγητής της ιστορίας της φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών που ιδρύθηκε επί Όθωνα το 1837.
Ένας άλλος εκπρόσωπος του Εγελιανισμού, ο Ιωάννης Μενάγιας, έκανε διδακτορική διατριβή στο Βερολίνο με θέμα τον Καρτέσιο. Στους κύκλους του πνεύματος ήταν ο δεινότερος ερμηνευτής του Χέγκελ. Εμύησε στον Εγελιανισμό τον Καρούσο και τον Γρατσιάτο οι οποίοι αργότερα προσέφεραν στην εκπαίδευση πλούσιο φιλοσοφικό έργο. Ο Γρατσιάτος ιδιαίτερα, μεταφράζει και σχολιάζει την ηθική του Χέγκελ. Στις ιδέες του προτείνει την αναμόρφωση του Χριστιανισμού.
Ο Κληρικός Κων/νος Στρατούλης στο έργο του «στοιχεία αισθητικής» ,γράφει για την ιδεοκρατική ερμηνεία του ωραίου, της τέχνης και την εν γένει αισθητική, επηρεασμένος από τον Χέγκελ και τον Καντ. Έλεγε πως το ωραίο είναι η παράσταση μιας ιδέας σε αισθητή μορφή η οποία διεγείρει την αρμονία της ψυχής.
Με τις ίδιες επιρροές συνεχίζει να γράφει για το «ωραίο» ο Δημήτριος Χαντσερής, πλαταίνοντας τις ερμηνείες του κατά το «συμπόσιο» του Πλάτωνα. Ταύτισε το ωραίο με την Τριαδική αλήθεια που κοσμεί κι αναπτερώνει την ψυχή. Επέκρινε τις ιδέες του Κοραή για την γλώσσα, την παιδεία και την θρησκεία. Το 1859 κάνει διδακτορική διατριβή στη Γερμανία με θέμα την ιστορία της φιλοσοφίας.
Ακολουθεί ο Πέτρος Βράιλας – Αρμένης. Ευφυέστατος και πολυσπούδαστος. Εισάγει έναν εκλεκτικισμό στη σκέψη, θαυμάζει το Γάλλο φιλόσοφο Cousin, προσπαθεί να συνταιριάξει ιδεαλισμό με ρεαλισμό, επιστήμη με μεταφυσική και θεολογία με φιλοσοφία. Προχωρεί σε βαθιές αναλύσεις και ανοικοδομεί τα διανοήματα του σε νέες βάσεις. Θεωρούσε πως το ον σχετίζεται με την υπόσταση του υποκειμένου που του δίνει μορφή σε χώρο και χρόνο. Αυτά γίνονται οι αιτίες της παρουσίας και της ταυτότητάς του όπως και της δικής μας. Οι ουσίες αυτές είναι a-priori μορφές του πνεύματος και στοιχεία του ίδιου του Είναι. Η αντίφαση, η αιτιότητα και ο σκοπός συνυφαίνονται και συνάπτουν το πνεύμα. Ο Βράιλας πολλές φορές, συνεπαρμένος από τις εμπνεύσεις του έφτανε σε λεπτές ισορροπίες αμφίσημων ερμηνειών και μειωμένης κριτικής επεξεργασίας.
Ένας δεύτερος εκλεκτικός καθηγητής της Φιλοσοφίας στην Αθήνα ήταν ο Φίλιππος Ιωάννου. Με την βαθιά του κλασική παιδεία, επιθυμούσε να ανασυντάξει με τον δικό του συστηματικό τρόπο όλες τις φιλοσοφικές αρχές.
Ένας τρίτος εκλεκτικός, ο Παναγιώτης Αγιοσοφίτης, προσπάθησε όπως ο Βράιλας να συνταιριάξει τον ιδεαλισμό με τον ρεαλισμό σε ένα ενιαίο σύστημα που το αποκαλούσε «ιδανικό πραγματισμό». Πέθανε πριν τελειώσει το έργο του και σε αυτό αποπειράθηκε να συνδυάσει τον Γερμανικό ιδεαλισμό του Καντ, τις φυσικές επιστήμες και τον θετικισμό του Κοντ σε μια νέα επιστημολογική θεώρηση. Πίστευε πως μέσα στο εγώ μας, βρίσκεται ήδη ο φυσικός κόσμος ως σχήμα και έκταση κι ανεξάρτητα από τα αισθητήρια. Το απόλυτο ον υπάρχει μεν αλλά βρίσκεται εκτός χώρου, χρόνου και αιτιότητας. Υπάρχουν βασικά δύο ουσίες: η ύλη και το πνεύμα. Το πνεύμα νοεί και η ύλη πάσχει νοούμενη εξ’ αυτού. Με λίγα λόγια, ο Αγιοσοφίτης συγκεφαλαιώνει τη σκέψη του από τους Προσωκρατικούς ως τον Καντ, προσπαθώντας να συναθροίσει τον εμπειρισμό με τον ορθολογισμό.
Αργότερα ο θετικισμός εισχωρεί αισθητά στον Ελληνικό χώρο με τον Βιζυηνό και τον Βορέα. Κατά τον θετικισμό η γνώση στηρίζεται μόνο στα αισθητά πράγματα.
Ο Γ. Βιζυηνός τελειώνει στη Γερμανία την φιλοσοφική του διατριβή στην οποία παρουσιάζει το ζήτημα της παιδοψυχολογίας του παιχνιδιού. Με το παιχνίδι πίστευε, απελευθερώνεται το πνεύμα από την ύλη. Επηρεασμένος πιθανόν από τον Πλωτίνο, λέει ότι ο νους ανιχνεύοντας το καλό και τη δημιουργικότητα, εναρμονίζει δυναμικά τον ψυχικό κόσμο με τη φύση.
Ο Βορέας δίδαξε φιλοσοφία επί 40ετίας στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Ίδρυσε ψυχολογικό εργαστήριο στο πανεπιστήμιο της Λειψίας μελετώντας τη μνήμη, τη λήθη, την ευφυΐα, τη βούληση και την νοημοσύνη με σκοπό να ελέγξει τα πορίσματα των άλλων ερευνητών. Συγγράφει εγχειρίδια για την λογική, την ηθική, την ρητορική και την ιστορία της φιλοσοφίας. Αναδιαρθρώνει την διάταξη της ύλης με βάση την μετριότητα, τη διαλλακτικότητα και τον ανθρωπισμό. Απέρριπτε τον ηδονισμό και τον ωφελιμισμό ως εκφαυλιστικές και αλαζονικές θεωρίες προτείνοντας μόνο την αρετή και την ιδανικότητα του αρχαιοελληνικού στοιχείου.
Ο 20ος αιώνας βρίσκει τους νέους Έλληνες στοχαστές ορμώμενους από τον Νίτσε, τον Μαρξ και τον Υπαρξισμό. Ειδικά η 1η δεκαετία βρίσκει τον Παλαμά, τον Σικελιανό και τον Καζαντζάκη υπό το πέπλο της δύναμης για βούληση του Νίτσε. Ο Γληνός, ο Σκληρός και άλλοι, διετέλεσαν υπό την επήρεια της επιστημονικής κοινωνιολογίας και του ιστορικοδιαλεκτικού υλισμού του Μαρξ. Ο Γληνός μαζί με τον Τριανταφυλλίδη δίνουν τη μάχη για τον δημοτικισμό της γλώσσας. Ο Σαραντάρης και ο Καπετανάκης βρίσκονται υπό την σκέπη του υπαρξισμού, ο οποίος δέχεται ότι η ύπαρξη προηγείται της ουσίας.
(ΠΡΟΣΕΧΩΣ Η .....ΣΥΝΕΧΕΙΑ)
_________________
The fate of all mankind I see
Is in the hands of fools
KING CRIMSON-EPITAPH 1969 |
|
Θ.Βοήθειας 
Αναζήτηση 
Εγγεγραμμένα μέλη 
Ομάδες Χρηστών
Εγγραφή
Προφίλ 
Συνδεθείτε, για να ελέγξετε την αλληλογραφία σας 
Σύνδεση 
